لسان ابى فكيهه غلام آزاد شده بنى حضر مى‌بود، و او مردى غير عرب بود، و از پيروان رسول خدا 6 شده و به وى ايمان آورد، و قبلا از اهل كتاب بود، قريش گفتند:

به خدا سوگند اين مرد است كه محمد 6 را تعليم مى‌دهد، و خدا در جوابشان فرمود: قرآن لسان عربى آشكار است .

مؤلف: ذيل اين روايت در تفسير برهان‌[1] به نقل از عياشى آمده و ليكن در نسخه‌هاى چاپى اخير اين ذيل نيامده است.

و روايات در باره اسم اين مرد مختلف است، در اين روايت، ابو فكيهه غلام آزاد شده بنى حضرمى و در روايت قبلى عبدة بن حضرمى آمده، و از قتاده‌[2] نيز روايت شده كه او عبدة بن حضرمى است كه او را مقيس مى‌گفتند، و از سدى‌[3] نقل شده كه او غلامى از بنى حضرمى و نصرانى بوده تورات و انجيل را خوانده بود، مردم او را ابو اليسر مى‌ناميدند.

و از مجاهد[4] نقل شده كه او ابن الحضرمى و مردى غير عرب بوده كه بزبان رومى سخن مى‌گفته و از ابن عباس [5] نيز روايت شده كه او آهنگرى بوده در مكه به نام بلعام و مردى غير عرب بوده، مشركين مى‌ديدند كه رسول خدا 6 نزد او آمد و شد مى‌كند، لذا گفتند: بلعام او را تعليم مى‌دهد.

و آنچه از مضامين اين روايات، قدر متيقن است اين است كه مردى رومى و غلام آزاد شده بنى حضرمى و نصرانى مذهب بوده كه در مكه مى‌زيسته و با كتب اهل كتاب، آشنايى داشته است، مردم او را متهم كردند كه رسول خدا 6 را تعليم مى‌دهد.

و در الدر المنثور است كه ابن جرير و ابن منذر و ابن ابى حاتم از ضحاك روايت كرده‌اند كه در تفسير آيه گفته است: مشركين مى‌گفتند: سلمان فارسى او را تعليم مى‌دهد، خدا در جوابشان فرموده زبان آن كسى كه شما در نظر داريد اعجمى است [6].

مؤلف: اين روايت با مكى بودن آيات مورد بحث جور در نمى‌آيد.

[مؤمن هرگز دروغ نمى‌گويد]

باز در همان كتاب آمده كه ابن الخرائطى در كتاب مساوى الاخلاق خود و ابن عساكر در تاريخش از عبد اللَّه بن جراد روايت كرده‌اند كه از رسول خدا 6

[1] تفسير برهان، ج 2، ص 384، ح 2.

[2] ( 2 و 3 و 4) الدر المنثور، ج 2، ص 131.

[3] ( 2 و 3 و 4) الدر المنثور، ج 2، ص 131.

[4] ( 2 و 3 و 4) الدر المنثور، ج 2، ص 131.

[5] ( 5 و 6) الدر المنثور، ج 4، ص 131.

[6] ( 5 و 6) الدر المنثور، ج 4، ص 131.