نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 12 صفحه : 424
در مجمع البيان گفته:
كلمه ذلل جمع ذلول (رام) است گفته مىشود: انه ذلول- يعنى
حيوانى كه ذلتش آشكار است، و رجل ذلول يعنى مردى كه ذلت و خضوعش آشكار است [1].
[ايحائات و
الهامات خداى سبحان به زنبور عسل]
پس معناى
اينكه فرمود:(وَ أَوْحى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ) اين است كه
خداوند به زنبور عسل از راه غريزهاى كه در بنيه او قرار داده الهام كرده، و
داستان زنبور عسل و نظامى كه در حيات اجتماعى خود و سيره و طبيعتش دارد امرى است
عجيب و حيرتآور، و شايد همين نظام عجيبش باعث شده كه خطاب از مشركين را به خطاب
مخصوص رسول خدا 6 برگرداند و بفرمايد (وَ أَوْحى
رَبُّكَ)- و وحى كرد پروردگار تو .
و اينكه
فرمود:( أَنِ اتَّخِذِي مِنَ الْجِبالِ بُيُوتاً وَ مِنَ
الشَّجَرِ وَ مِمَّا يَعْرِشُونَ) اين همان مضمونى است كه خدا به زنبور
عسل وحى كرد، و ظاهرا مراد از(مِمَّا يَعْرِشُونَ) همان محلى
است كه كندوهاى عسل را در آنجا مىگذارند.
و اينكه
فرمود:(ثُمَّ كُلِي مِنْ كُلِّ الثَّمَراتِ) امر به
اينكه از همه ميوهها بخورد، با اينكه زنبور عسل از ميوهها نمىخورد و غالبا روى
گلها مىنشيند بدان جهت است كه غذاى زنبور عسل از همان مواد اوليه ميوهها است، كه
در شكوفهها جاى دارد، و هنوز بزرگ نشده و پخته نگشته است.
خداى تعالى
جمله:(فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا) را با فاء
تفريع متفرع بر امر به خوردن نموده، و اين تفريع مؤيد اين است كه مراد از خوردن،
برداشتن و به منزل بردن است، تا عسلى را كه از ثمرات گرفته به خانهها برده ذخيره
نمايند، و اضافه سبل به كلمه رب در جمله ربك
براى اين است كه دلالت كند بر اينكه تمامى كارها و رفت و آمدهاى زنبور عسل با
الهام انجام مىگيرد.
و جمله(يَخْرُجُ مِنْ بُطُونِها شَرابٌ مُخْتَلِفٌ أَلْوانُهُ ...)، جملهاى
است مستانفه كه بعد از جمله امر مزبور، نتيجه عمل و مجاهدت وى را در امتثال امر
خداى سبحان و رام بودن در امتثالش را بيان مىكند، و آن نتيجه عبارت است از اينكه:
از شكم او بيرون مىآيد شرابى به نام عسل كه داراى رنگهاى مختلف است
بعضى سفيد و بعضى زرد و بعضى قرمز سير و بعضى مايل به سياهى(فِيهِ
شِفاءٌ لِلنَّاسِ) كه براى بيشتر امراض شفا است.
بحث مفصل در
زنبور عسل، اين حشره زيرك كه حياتش مبنى بر اساس مدنى