محكمى قرار گرفته كه نمى‌توان به آن دست يافت‌[1].

بنا بر اين، عزت عزيز، آن حالتى است كه به خود گرفته و دست يافتن به وى دشوار شده است، و عزيز قوم هم آن كسى است كه بر همه قاهر است، و كسى بر او قاهر نيست، چون مقامى دارد كه هر كه قصد او را كند مانعش مى‌شوند، و از دسترسى به او بازش مى‌دارند تا نتواند مقهورش كند. و باز به همين جهت هر چيز ناياب را عزيز الوجود مى‌گويند، و اگر در قرآن كريم به معناى مشقت هم آمده مانند:(عَزِيزٌ عَلَيْهِ ما عَنِتُّمْ)[2] و مانند:(وَ عَزَّنِي فِي الْخِطابِ)[3] باز به همين مناسبت است، زيرا هر چيزى كه بر انسان گران آيد و مشقت داشته باشد حتما دستيابى به آن مشكل است، پس عزيز مى‌باشد.

و اگر خداى سبحان عزيز است (و بلكه همه عزتها از او است) براى اين است كه او ذاتى است كه هيچ چيز از هيچ جهت بر او قهر و غلبه ندارد، و او بر همه چيز و از هر جهت قهر و غلبه دارد و اگر كس ديگرى از عزت سهمى دارد از او و به اذن او گرفته است، هم چنان كه فرمود:(أَ يَبْتَغُونَ عِنْدَهُمُ الْعِزَّةَ فَإِنَّ الْعِزَّةَ لِلَّهِ جَمِيعاً)[4] و نيز فرموده:

(مَنْ كانَ يُرِيدُ الْعِزَّةَ فَلِلَّهِ الْعِزَّةُ جَمِيعاً)[5].

كلمه حميد كه در آيه مورد بحث آمده بر وزن فعيل و به معناى مفعول از ماده حمد است، و حمد عبارت است از ثناى جميل و مدح بر خوبيهاى اختيارى، و چون تمام جمالها و خوبيها به او منتهى مى‌شوند در نتيجه تمام حمدها مخصوص او خواهد بود، هم چنان كه خودش فرموده:(الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمِينَ)[6].

از جمله حرفهاى عجيب و غريب، سخنى است كه از امام فخر رازى نقل مى‌كنند،- و ما آن را به زودى بيان مى‌كنيم- كه گفته است: كلمه حميد به معناى داناى بى نياز است‌[7].

[1] مفردات راغب، ماده عز .

[2] بر او رنج بردن شما سخت است. سوره توبه، آيه 128.

[3] و در سخن سركشى و غلبه كرد بر من. سوره ص، آيه 23.

[4] آيا عزت را از ناحيه خود جستجو مى‌كنيد و حال آنكه عزت همه‌اش از خدا است؟ سوره نساء، آيه 139.

[5] هر كه عزت مى‌خواهد( بايد بداند) تمامى عزتها از خداست. سوره فاطر، آيه 10.

[6] تمامى حمدها از آن خداست كه پروردگار عالميان است. سوره حمد، آيه 2.

[7] تفسير فخر رازى، ج 19، ص 75.