(وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَلَيْسَ مِنَ اللَّهِ فِي شَيْ‌ءٍ)[1].

از ايشان مى‌پرسيم چه مانعى هست كه اين آيه شامل ستمگران اين امت نشود با اينكه در ميان اين امت جبارانى وجود داشته و دارد كه صدها برابر شقى‌تر از جباران عاد و ثمودند، و طاغيانى وجود داشته و دارد كه هزار بار طاغى‌تر از فرعون و هامان و قارونند؟

و صرف اينكه اسلام در موقع نزول اين سوره گرفتار ستمگران و مشركين قريش و حوالى مكه بوده چه دلالت مى‌كند بر اينكه لفظ آيه مخصوص به ايشان و نهى از ركون به ايشان باشد؟ و مگر خاص بودن مورد، عموم لفظ را تخصيص مى‌زند؟ حاشا! پس آيه شريفه نهى مى‌كند از ركون به هر كسى كه به علامت ظلم شناخته شده باشد، چه اينكه مشرك باشد يا موحد، چه اهل كتاب باشد و چه مسلمان.

نقطه ضعف ديگرى كه در كلام صاحب المنار است اين است كه ايشان براى تاييد و شاهد گفتار خود تمسك جسته به آيه‌(إِنَّ الَّذِينَ كَفَرُوا سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَ أَنْذَرْتَهُمْ أَمْ لَمْ تُنْذِرْهُمْ لا يُؤْمِنُونَ)، به اين بيان كه‌(الَّذِينَ كَفَرُوا) با اينكه فعل است معناى وصف را مى‌دهد، و مقصود از آن كافرانند، نه فردى از افراد كه در زمان گذشته كفرى از او صادر شده باشد.

و آن نقطه ضعف اين است كه آيه مذكور مربوط به عموم كفار و بيان حال عموم آنان نيست تا شاهد گفتار وى باشد، بلكه در تفسيرش و همچنين در مواضع ديگرى در اين كتاب بيان كرديم كه اين آيه مخصوص كفار قريش است آن هم نه همه آنان بلكه سران ايشان كه رسما عليه رسول خدا 6 در ابتداى دعوتش به مخالفت و كارشكنى برخاستند، و خداوند هم شر ايشان را از سر آن جناب كوتاه نمود و در واقعه بدر و وقايع ديگر نابودشان كرد.

پس آيه عام نيست، چون اگر عام مى‌بود و منظور از جمله‌(الَّذِينَ كَفَرُوا) همه كفار مى‌بود مضمون آيه خلاف واقع مى‌شد، براى اينكه كفار بسيارى را سراغ داريم كه حتى از ميان خود قريش و حتى بعد از نزول اين آيه به سوى اسلام گراييدند، (و انذار رسول خدا 6 در دلهايشان مؤثر افتاد).

و اگر صاحب المنار بگويد: مراد آن كفاريست كه تا آخرين لحظه عمر خود ايمان نياوردند در جوابش مى‌گوييم در اين صورت مضمون آيه شبيه به مضمون آنچه در جوى مى‌رود آبست خواهد شد، زيرا معنا ندارد بگوييم كفارى كه تا آخرين لحظه عمر خود ايمان نياوردند ايمان نمى‌آورند چه انذارشان بكنى و چه نكنى پس هيچ چاره‌اى جز اين نيست كه‌

[1] و هر كه چنين كند هيچ ارتباطى با خدا ندارد. سوره آل عمران، آيه 28.