حتمى است كه ما نيز منكر آن نيستيم.

نكته سوم اينكه قضاء دو قسم است، يكى قابل تغيير و يكى غير قابل تغيير- كه ان شاء اللَّه در آينده نزديكى راجع به اين مطلب بحث خواهد شد.

(وَ إِنْ ما نُرِيَنَّكَ بَعْضَ الَّذِي نَعِدُهُمْ أَوْ نَتَوَفَّيَنَّكَ فَإِنَّما عَلَيْكَ الْبَلاغُ وَ عَلَيْنَا الْحِسابُ).

كلمه ان ما تركيب يافته از دو جمله: ان شرطيه و ما ى زائده مفيد تاكيد است، دليل زائده و تاكيد بودن آن اين است كه در آخر فعل بعديش نون تاكيد آمده.

اين آيه وظيفه‌اى را كه به عهده رسول خدا 6 است روشن مى‌سازد، و آن اين است كه تنها سرگرم كار انذار و تبليغ باشد، و به هيچ وجه توجهى به هواها و خواسته كفار نكند، و مانند ايشان آرزوى رسيدن آيتى كه اقتراح كرده‌اند نكند، حتى منتظر اثر تبليغات خود و يا نزول عذاب بر آنان نيز نباشد.

و اين آيه دلالت دارد بر اينكه حساب الهى همانطور كه در آخرت برقرار مى‌شود در دنيا نيز برقرار است.

[معناى آيه شريفه:(أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها)]

(أَ وَ لَمْ يَرَوْا أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها).

اين كلام به منظور عبرت آمده. بعد از آنكه آنان را به هلاكت تهديد كرده بعبرت از سرنوشت گذشتگان وادار مى‌نمايد، و از آن استفاده مى‌شود كه پرداختن به زمين و كم نمودن از اطراف آن، كنايه است از كشتن و هلاك كردن اهل آن، و بنا بر اين آيه شريفه از نظر مضمون، نظير آيه‌ايست كه مى‌فرمايد:(بَلْ مَتَّعْنا هؤُلاءِ وَ آباءَهُمْ حَتَّى طالَ عَلَيْهِمُ الْعُمُرُ أَ فَلا يَرَوْنَ أَنَّا نَأْتِي الْأَرْضَ نَنْقُصُها مِنْ أَطْرافِها أَ فَهُمُ الْغالِبُونَ)[1].

و اينكه بعضى‌[2] گفته‌اند: مراد اين است كه مگر اهل مكه نمى‌بينند كه ما به سرزمين ايشان پرداختيم، و يكى پس از ديگرى قراء و قصبات ايشان را از ايشان گرفته و براى مسلمانان فتح كرديم و چطور نمى‌ترسند كه به شهرهاى ايشان بپردازيم، و از ايشان انتقام بگيريم صحيح نيست، زيرا اين سوره مكى است، و وقتى نازل شده كه هيچ فتحى نصيب مسلمانان نشده بود، زيرا فتوحات مسلمين بعد از هجرت شروع شد. علاوه بر اينكه آيات مورد

[1] بلكه ما ايشان و پدرانشان را بهره‌ور كرديم، تا آنكه عمرشان زياد شد،( و آن گاه منقرضشان ساختيم) آيا هنوز هم نمى‌بينيد كه ما به زمين مى‌پردازيم، و از اطرافش ناقص مى‌كنيم، آيا باز هم ايشان غالبند. سوره انبياء، آيه 44.

[2] مجمع البيان، ج 4، جزء 13، ص 190، ط بيروت.