احتمال هم دارد كه مقصود از آن قرآن نباشد، بلكه لوح محفوظ بوده باشد.

[اشاره به اينكه انزال وحى در قالب لفظ و به زبان عربى در حفظ و ضبط آيات الهى دخيل و مؤثر بوده است 101]

(إِنَّا أَنْزَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ) ضمير انزلناه به كتاب برمى‌گردد، چون كتاب مشتمل است بر آيات الهى و معارف حقيقى. و انزال كتاب به صورت قرآن و عربى بدين معنا است كه آن را در مرحله انزال به لباس قرائت عربى درآورديم، و آن را الفاظى خواندنى مطابق با الفاظ معموله نزد عرب قرار داديم، هم چنان كه در آيه ديگرى در اين باره فرموده:(إِنَّا جَعَلْناهُ قُرْآناً عَرَبِيًّا لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ وَ إِنَّهُ فِي أُمِّ الْكِتابِ لَدَيْنا لَعَلِيٌّ حَكِيمٌ)[1].

و جمله‌(لَعَلَّكُمْ تَعْقِلُونَ) از قبيل توسعه خطاب و عموميت دادن به آن است، زيرا سوره با خطاب به شخص رسول خدا 6 افتتاح شده و فرموده:(تِلْكَ آياتُ الْكِتابِ) و بعدا هم باز خطاب به شخص ايشان مى‌شود و مى‌فرمايد:(نَحْنُ نَقُصُّ عَلَيْكَ).

بنا بر اين، معناى آيه- و اللَّه اعلم- اين مى‌شود: ما اين كتاب مشتمل بر آيات را در مرحله نزول ملبس به لباس و واژه عربى و آراسته به زيور آن واژه نازل كرديم تا در خور تعقل تو و قوم و امتت باشد، و اگر در مرحله وحى به قالب الفاظ خواندنى درنمى‌آمد، و يا اگر درمى‌آمد به لباس واژه عربى ملبس نمى‌شد، قوم تو پى به اسرار آيات آن نمى‌بردند و فقط مختص به فهم تو مى‌شد، چون وحى و تعليمش اختصاص به تو داشت.

و اين خود دلالت مى‌كند بر اينكه الفاظ كتاب عزيز به خاطر اينكه تنها و تنها وحى است و نيز به خاطر اينكه عربى است توانسته است اسرار آيات و حقايق معارف الهى را ضبط و حفظ كند. و به عبارت ديگر در حفظ و ضبط آيات الهى دو چيز دخالت دارد، يكى اينكه وحى از مقوله لفظ است، و اگر معانى الفاظ وحى مى‌شد و الفاظ حاكى از آن معانى، الفاظ رسول خدا 6 مى‌بود- مثلا مانند احاديث قدسى- آن اسرار محفوظ نمى‌ماند.

دوم اينكه اگر به زبان عربى نازل نمى‌شد و يا اگر مى‌شد ولى رسول خدا آن را به لغت ديگرى ترجمه مى‌كرد پاره‌اى از آن اسرار بر عقول مردم مخفى مى‌ماند، و دست تعقل و فهم بشر به آنها نمى‌رسيد.

آرى، اين معنا بر صاحبان نظر و متدبرين در آيات كريمه قرآنى پوشيده نيست كه خداوند متعال در اين آيات چه اندازه نسبت به الفاظ آن عنايت به خرج داده، و آن را به دو دسته‌

[1] به درستى كه ما قرآن را با زبان عربى مقرر داشتيم تا اينكه شما تعقل كنيد و همانا اين كتاب در ام الكتاب نزد ما بسيار بلند پايه و محكم است. سوره زخرف، آيه 2- 4.