وحشت از دلش زايل گشته، قلبش قوى و دلش محكم مى‌شود، و با جرأت ايمان خود را اظهار مى‌نمايد. خداى تعالى به چيزى نظير اين معنا استدلال كرده و فرموده:(قُلْ أَ رَأَيْتُمْ إِنْ كانَ مِنْ عِنْدِ اللَّهِ وَ كَفَرْتُمْ بِهِ وَ شَهِدَ شاهِدٌ مِنْ بَنِي إِسْرائِيلَ عَلى‌ مِثْلِهِ فَآمَنَ وَ اسْتَكْبَرْتُمْ)[1].

و بنا بر اين، پس جمله يتلوه از مصدر تلو است، نه از مصدر تلاوت ، و ضمير ها در آن به كلمه من: كسى كه بر مى‌گردد، البته ممكن هم هست به كلمه بينه برگردد. و اگر بگويى كلمه بينة مؤنث است، و اگر مرجع آن ضمير باشد بايد مى‌فرمود يتلوها ؟ در پاسخ مى‌گوييم: اين بدان اعتبار است كه بينه نور و دليل است، و نور و دليل مذكرند و شاهد نامبرده دنبال آن نور و دليل مى‌رود و برگشت هر دو وجه به يك معنا است، چون شاهدى كه دنبال (فَمَنْ كانَ عَلى‌ بَيِّنَةٍ)- كسى كه داراى بينه است مى‌رود، قهرا دنبال نور و دليل او نيز رفته است، و ضمير در كلمه منه به كلمه من بر مى‌گردد، نه به كلمه ربه ، و برنگشتن آن به كلمه بينة به خوبى روشن است، و حاصل معناى آيه اين مى‌شود كه: آيا كسى كه خودش نسبت به امرى داراى نور و بصيرتى الهى است و كسى دنبال او مى‌رود كه از خود او است، و بر صحت امر او استقامت و بر كار او شهادت مى‌دهد مثل كسى است كه چنين نباشد؟

[اشاره به انطباق شاهد منه در آيه شريفه با امير المؤمنين (ع) و وجوه ديگرى كه مفسرين در باره مراد از شاهد گفته‌اند]

و بنا بر اين وجه، آيه شريفه با رواياتى منطبق مى‌شود كه هم شيعه آنها را قبول دارد و نقل كرده و هم سنى، و در آن روايات آمده كه مقصود از شاهد على بن ابى طالب (صلوات اللَّه عليه) است، البته اين وقتى است كه منظور روايات اين باشد كه مورد آيه با آن جناب منطبق است، نه به اين معنا كه الفاظ آيه در مورد آن جناب استعمال شده است- اين بود نظريه ما در باره مفردات و ضمائر و جملات آيه.

ولى مفسرين در معناى آن اقوالى مختلف دارند، بعضى‌[2] گفته‌اند: كلمه يتلوه از تلاوت است، هم چنان كه بعضى ديگر گفته‌اند از مصدر تلو است. بعضى‌[3] ضمير در اين جمله را راجع به كلمه بينة دانسته‌اند، و بعضى ديگر راجع به كلمه من

[1] بگو به من خبر دهيد اگر اين قرآن از ناحيه خداى تعالى باشد و شما با اينكه شاهدى از بنى اسرائيل بر مثل آن شهادت داده و ايمان آورده باشد، به آن كفر ورزيده و استكبار كرده باشيد، آيا مستحق عذاب نيستيد. سوره احقاف، آيه 10

[2] تفسير الكبير، ج 17، ص 201.

[3] تفسير روح المعانى، ج 12، ص 27.