نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 10 صفحه : 188
ايمان آوردن او و
سعادت يافتنش نيست.
[در آيه
شريفه:(وَ ما كانَ لِنَفْسٍ ...) از شك و ترديد (در
مقابل ايمان) به رجس و پليدى تعبير شده است]
و اگر خداى
تعالى در كارآمد شدن سبب ايمان در مورد انسانى اذن دهد غير اينگونه انسانهاى معاند
و تكذيبگر است، پس اينكه فرمود:(وَ ما كانَ لِنَفْسٍ أَنْ تُؤْمِنَ
إِلَّا بِإِذْنِ اللَّهِ) حكمى است عام و حقيقى، نه صرف اعتبار، حكمى
است كه داراى ايمان شدن نفوس را منوط و وابسته به اذن خداى تعالى كرده. و در اينكه
فرمود:(وَ يَجْعَلُ الرِّجْسَ ...) خواست تا استعداد
دريافت اذن را از آنهايى كه تعقل ندارند سلب كند و امكان رسيدن به اذن خدا را مختص
غير اين طايفه بسازد. و منظور از رجس در خصوص اين آيه چيزى در مقابل
ايمان است، و معلوم است كه مقابل ايمان شك و ترديد است. پس در اين آيه شك و ترديد،
رجس و پليدى خوانده شده. به اين معنا كه شك مصداقى است كه عنوان رجس بر آن صادق
است، و اين رجس در آيه زير معرفى شده است:(وَ مَنْ يُرِدْ أَنْ
يُضِلَّهُ يَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَيِّقاً حَرَجاً كَأَنَّما يَصَّعَّدُ فِي السَّماءِ
كَذلِكَ يَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَى الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ)[1].
و نيز در
خصوص اين آيه منظور از جمله(الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ) تكذيب
كنندگان آيات خدا است، و از اين جهت آنان را بى عقل خوانده كه تكذيب كنندگان آيات
خدا يكى از طوايفى هستند كه كلمه عذاب عليه آنان محقق و حتمى شده و از كسانى هستند
كه خدا بر دلهايشان مهر زده در نتيجه ديگر تعقل نمىكنند، هم چنان كه در جاى ديگر
در بيان وضع آنان فرموده:(وَ طَبَعَ اللَّهُ عَلى
قُلُوبِهِمْ فَهُمْ لا يَعْلَمُونَ)[2](قُلِ
انْظُرُوا ما ذا فِي السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ ) يعنى نظر كنيد
بدانچه در آسمانها و زمين است از مخلوقات مختلف و گوناگونى كه هر يك آيتى از آيات
خدا است، و به ايمان دعوت مىكند. و ظاهر اينكه فرمود:(وَ ما
تُغْنِي الْآياتُ وَ النُّذُرُ عَنْ قَوْمٍ لا يُؤْمِنُونَ) اين است كه
حرف ما در آن استفهامى باشد و اين جمله به انگيزه انكار و اظهار تاسف
آورده شده باشد، نظير اين گفتار يك طبيب به بيمار غير قابل علاجش كه من مرگ
را به چه چيز معالجه كنم . جمله مورد بحث نيز مىفرمايد: اى پيامبر! ما به تو
دستور داديم آنان را با اين پيام ما:(قُلِ انْظُرُوا ما ذا فِي
السَّماواتِ ...) انذار كنى و بترسانى،
[1] و كسى كه خدا مىخواهد گمراهش كند سينهاش( دلش) را براى
پذيرفتن حق تنگ و متنفر مىكند گويى مىخواهد به آسمان پرواز كند، آرى خدا اين
چنين رجس را مسلط بر كسانى مىكند كه ايمان نمىآورند. سوره انعام، آيه
125
[2] خدا بر دلهايشان مهر زده در نتيجه ديگر نمىدانند.
سوره توبه، آيه 93
نام کتاب : ترجمه تفسیر المیزان نویسنده : علامه طباطبایی جلد : 10 صفحه : 188