نام کتاب : حرکت و زمان در فلسفه اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 29
قدیمی جزء لایتجزی و اعتقاد به جواهر فردی که مجموعه آنها صورت جوهر سه
بعدی در ذهن به وجود میآورد ، میباشد .
البته این قبیل مطالب به طور کلی با " شدن " مغایرت دارد ولی به هر
حال اعتقاد فخر رازی در باب حرکت چنین است که آنجا که حرکت است بی
شمار " بودن " های مستقل از یکدیگر هست و در خیال ما چنین متصور میشود
که یک امر تدریجی الوجود و متصل وجود دارد و حال آنکه چنین چیزی در عین
خارجی منتفی است ، هر حرکت میلیونها موجود و معدوم شدنهاست .
برای اعتقاد به حرکت در جوهر و بعد چهارم بودن زمان توسط ملاصدرا ، از
این جهت با ارزش است . صدرالمتألهین بعد از نقل تشکیک فخررازی میگوید
این شبهه به وسیله میرداماد گشت و همین اعتقاد به وجود خارجی حرکت
قطعیه زمینه و مقدمه شد برای اعتقاد به حرکت در جوهر و بعد چهارم بودن
زمان توسط ملاصدرا .
صدرالمتالهین بعد از نقل تشکیک فخر رازی میگوید این شبهه به وسیله
بهمنیار از عدهای از قدما نیز نقل گشته است و بهمنیار بدین گونه پاسخ
داده که این شبهه حرکت قطعیه را نفی میکند ولی حرکت توسطیه را رد
نمیکند . و نیز میرداماد تشکیک فخر رازی و پاسخ بهمنیار هر دو را بی
اساس و مخدوش دانسته و بیانی خاص در این باب میکند .
تعریف حرکت توسطیه و حرکت قطعیه
ما قبل از وارد شدن در این مسائل ابتدا باید در باب حرکت قطعیه و
توسطیه تصور صحیحی داشته باشیم تا متوجه نقل قولهای آخوند بشویم . بعضی
گمان دارند که حرکت بر دو قسم است قطعیه و توسطیه و این غلط است .
حرکت به دو معنی اطلاق میشود ، حرکت بمعنی القطع و حرکت بمعنی التوسط و
اطلاق حرکت به این دو معنی به اشتراک لفظی است نه اشتراک معنوی . یعنی
اینجا
نام کتاب : حرکت و زمان در فلسفه اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 29