نام کتاب : حرکت و زمان در فلسفه اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 210
بود ، اما درباره امکان چطور ؟
3 - امکان حادث است یا مبدع ؟
بعد از ماده نوبت میرسد به " امکان " . در مورد امکان استعدادی چه
میتوان گفت ؟
در مورد امکان استعدادی معمولا میگویند که امکان استعدادی و استعداد یک
چیز است وقتی به ماده نسبت دهیم " استعداد " و وقتی به صورت نسبت
دهیم " امکان " نامیده میشود .
چنین چیزی که به اعتباری امکان و به اعتبار دیگر استعداد نامیده میشود
، ماهیتش چیست ؟ در بعضی جاها تصریح میکنند که از مقوله کیفیت است ،
کیفیت استعدادی و در بعضی جاها تصریح میکنند که از مقوله اضافه است
یعنی یک تناقضی در کلماتشان وجود دارد . حاجی بیانی دارد که میخواهد
بگوید هر دو درست است . حاجی میگوید : در اینجا دو چیز وجود دارد ، یکی
استعداد که در ماده است و از مقوله کیف است ولی همین استعداد ملزوم
یک اضافه است که آن امکان استعدادی است . ولی این گفته حاجی درست
نیست چون ما راهی برای اثبات دو چیز نداریم ، و راه اثباتی که در اینجا
هست همان برهانی است که ذکر شد و این برهان دو چیز را اثبات نمی کند ،
و فرضا اگر به امکان استعدادی شیئیت بدهیم اشکال میشود که خود آن چه
وضعی دارد ؟ اگر حادث باشد آن نیز به ماده و امکان نیاز دارد . به این
معنی که وجود زید که حادث است مسبوق به امکان است و مسبوق است به
ماده ای که حامل امکان است و خود آن امکان هم شی ای است که حادث است
و بنابراین مسبوق است به امکان دیگر الی مالانهایه که این محال است .
ولی اگر [ امکان را ] اضافه بدانیم این اشکال پیش نمی آید ، چون اضافه
در حقیقت مقوله نیست بلکه انتزاعی است .
در این مورد بیان آقای طباطبائی بیان بهتری است ، ایشان میگویند در
واقع امکان استعدادی و ماده یک شیء هستند و از تعبیر حامل و محمول نباید
به اشتباه
نام کتاب : حرکت و زمان در فلسفه اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 210