حرکت و زمان در فلسفه اسلامی 1 - مطهری، مرتضی

نام کتاب : حرکت و زمان در فلسفه اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 208

نظر ملاصدرا درباره ماده : تا اینجا مرحوم آخوند نظر بوعلی را بیان‌ می‌کند که ماده حقیقتی است مبدع و صور و نفوس و اعراض آنها حادث‌های‌ زمانی هستند . ولی در اینجا یک نظر دقیق و راقی تر هست و آن اینکه وقتی‌ واقعیت هیولای اولی را رسیدگی می‌کنیم می‌بینیم که ماده اولی چیزی نیست و حتی خود بوعلی نیز تا این مقدار را قبول دارد . وقتی می‌گوئیم صورت محصل‌ ماده است به این معنی نیست که محصل شی‌ای و متحصل شی‌ء دیگری است ، بلکه‌ ترکیب ماده و صورت ترکیب اتحادی است نه انضمامی . شی‌ء مرکب از ماده‌ و صورت زوجی نیست که نیمی از آن قدیم و نیمی دیگر حادث باشد . فلاسفه‌ بعدها به ترکیب اتحادی رسیدند که از سید صدر شروع شد و مرحوم آخوند نظر او را گرفته و قبلا این بحث مطرح نبود .
حقیقت مطلب این است که این محصل که حادث است ماده هم در ضمن آن‌ وجود دارد یعنی از آن انتزاع می‌شود ، مثل جنس و فصل است . در جنس و فصل نمی گوئیم که آنها دو چیز هستند مثلا نمی‌گوئیم حیوان به ناطق ضمیمه‌ می‌شود و انسان را تشکیل می‌دهد بلکه می‌گوئیم حیوان در ضمن ناطق و هم در ضمن ناهق وجود دارد ، اگرناطقیت حادث باشد حیوانیت نیز حادث است .
مثلا اگر بگوئیم عدد پنج نبود و حادث شد نباید خیال کرد که عددیت آن‌ چیزی است که از قبل وجود داشت و پنج بودنش حادث شد ، نه اینطور نیست‌ ، اصل عددیت آن نیز با پنج حادث شده است [1] . به این ترتیب مرحوم‌ آخوند رسیده است به حدوث عالم .

[1] اشکال : وقتی ماده را تا این حد از شخصیت انداختید ، چنین ماده ای‌ چطور می تواند حامل امکان باشد ؟ پاسخ : همانطور که در مورد جنس و فصل نمی توان گفت با رفتن فصل جنس‌ باقی می ماند در اینجا نیز نمی توان گفت با رفتن صورت ماده باقی می‌ماند ، صورت که برود ماده نیز با آن می‌رود و به همین دلیل نظر ما این است که‌ برهان فصل و وصل درست نیست با اینکه مرحوم آخوند آنرا درست می‌داند . خود مرحوم آخوند در بعضی از گوشه های مطالبش به این مسئله رسیده است که‌ بنابراین نظریه تبادل صور بر ماده واحده >

نام کتاب : حرکت و زمان در فلسفه اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 208

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست