نام کتاب : حرکت و زمان در فلسفه اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 207
> که احتیاج به عمود دارد اما نه عمود خاص ، لذا هر عمودی را بگیرند و
عمود دیگری به جای آن بگذارند ، خیمه برجاست . بنابراین خود ماده ازلی
است ولی صورت ها حادث و متبادلند . چون آن ماده فقط به صورش ما احتیاج
دارد و نه صورت خاص .
این مطلب مقدمه است برای رسیدن به یک مطلب خوب دیگری . و آن اینکه
آیا صورت ها متبادلند و نسبت صورت ها به ماده نسبت عمودهای متبادل
است یعنی یکی می رود و دیگری میآید که کون و فساد نامیده میشود ، یا این
صورت ها که از بین می روند و حادث میشوند ، باید علی الاتصال باشد یعنی
صورتها باید وحدت اتصالی داشته باشند ؟ . یعنی این صورت ها که
میپنداریم یکی میرود و بعدی میآید ، مراتب شیء واحدند ، این نظر همان
نظریه حرکت جوهری است . به هر حال در اینجا چه معتقد به حرکت جوهریه
باشیم و چه معتقد به کون و فساد ، باید به ماده ای قائل شویم که همیشه با
صور متبادله یا صور متصله وجود دارد و آن ماده مبدع است .
اشکال : به هر حال آن صورش ما که محصل ماده است قدیم است یا حادث ؟
پاسخ : صورش ما که در خارج وجود ندارد ، در خارج هر چه هست معین است
.
اشکال : منظور همان امر لامعین است آیا آن حادث است یا قدیم ؟
پاسخ : همان امر لامعین هم در خارج وجود ندارد . خارج مساوی است با
تعین . لامعینیت متعلق به ذهن است . آن چه در خارج است معین است .
اشکال : صورش ما که مبهم است نمی تواند محصل شیء باشد ، محصل باید
معین باشد .
پاسخ : ما که نمیگوئیم صورش ما با قید ابهام در خارج وجود دارد . حرف
ما نقض حرف شماست وقتی میگوئیم ماده احتیاج دارد به صورش ما نه اینکه
احتیاج دارد به صورش ما بماهی صورش ما که شما بگوئید صورش ما امری ذهنی
است . بلکه مقصود این است که احتیاج دارد به صورتی که در خارج وجود
دارد و معین است ولی خصوصیت آن صورت مورد احتیاج نیست ، صورت ها اگر
متبادل هم شوند کافی است . مثل اینکه بگوئیم به یکی از این آقایان حاضر
در جلسه ، احتیاج دارم مثلا برای مقابله این کتاب . اگر بپرسید به کدام
یک ، جواب میدهم بواحد لاعلی التعیین . دیگر نمی توانید بگوئید که
افرادی که در اینجا هستند واحد معین هستند و واحد لاعلی التعیین در این
جلسه وجود ندارد . زیرا مقصود این است که فرد ، مورد لزوم است ولی
مشخصات این فرد دخالتی ندارد . این مقصود را با واحد علی التعیین بیان
میکنند هر چند که همه واحد معین هستند .
اشکال : اگر ماده ازلی باشد اولین صورت محصل آن نیز باید ازلی باشد .
پاسخ : اولین صورت معنی ندارد . صورتی است و قبل از آن نیز صورتی و
در جائی توقف ندارد .
نام کتاب : حرکت و زمان در فلسفه اسلامی 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 207