نام کتاب : انسان و سرنوشت نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 56
گذشته تعیین میشود بدون آنکه خود آن علل به کار خود و خاصیت خود آگاه
باشند ، ولی از نظر یک نفر الهی سلسله طولی علل ( علل مافوق زمان ) به
خود و به کار و خاصیت خود آگاه میباشند . از این رو در مکتب الهیون آن
علل ، نام کتاب و لوح و قلم و امثال اینها به خود میگیرند ، اما در
مکتب مادیون چیزی که شایسته این نامها باشد وجود ندارد .
جبر
از اینجا معلوم میشود که اعتقاد به قضا و قدر عمومی و اینکه هر حادثهای
و از آن جمله اعمال و افعال بشر به قضا و قدر الهی است ، مستلزم جبر
نیست . اعتقاد به قضا و قدر آنگاه مستلزم جبر است که خود بشر و اراده
او را دخیل در کار ندانیم و قضا و قدر را جانشین قوه و نیرو و اراده بشر
بدانیم ، و حال آنکه - چنانکه اشاره شد - از ممتنع ترین ممتنعات این
است که ذات حق بلاواسطه در حوادث جهان مؤثر باشد ، زیرا ذات حق ، وجود
هر موجودی را فقط و فقط از راه علل و اسباب خاص او ایجاب میکند . قضا
و قدر الهی چیزی جز سرچشمه گرفتن نظام سببی و مسببی جهان از علم و اراده
الهی نیست و چنانکه قبلا اشاره شد لازمه قبول اصل علیت عمومی و اصل
ضرورت علی و معلولی و اصل سنخیت علی و معلولی این است که سرنوشت هر
موجودی با علل متقدمه خود بستگی داشته باشد ، خواه آنکه طبق نظر الهیون
مبدأ الهی در کار باشد و یا آنکه طبق نظر مادیون مبدأ الهی در کار نباشد
و فقط مبدأ مادی در کار باشد ، یعنی خواه آنکه نظام اسباب و مسببات را
قائم به غیر و منبعث و متکی به
نام کتاب : انسان و سرنوشت نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 56