نام کتاب : انسان و سرنوشت نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 40
جبریون میگفتند مقصود از کلمه قدری ، منکرین تقدیر الهی میباشند ،
مخالفانشان میگفتند مقصود از کلمه قدری کسانی هستند که همه چیز حتی اعمال
بشر را معلول قضا و قدر میدانند . شاید علت اینکه این کلمه بر منکرین
تقدیر بیشتر چسبید ، یکی روا ج و شیوع مکتب اشعری و در اقلیت قرار
گرفتن مخالفین آنها بود ، دیگر تشبیه به مجوس است زیرا آنچه از مجوس
معروف است این است که تقدیر الهی را محدود میکردند به آنچه که به
اصطلاح خیر مینامیدند ، و اما شرور را خارج از تقدیر الهی میدانستند ،
مدعی بودند که عامل اصلی شر ، اهریمن است .
تعارضها
گفتیم که از نظر غالب مفسرین و متکلمین ، آیات قرآن در زمینه سرنوشت
و آزادی و اختیار انسان ، متعارض میباشند و ناچار یک دسته از آیات را
باید تأویل و برخلاف ظاهر حمل کرد .
این نکته باید گفته شود که تعارض بر دو قسم است : گاهی به این صورت
است که یک سخن ، سخن دیگر را صراحتا و مطابقتا نفی میکند ، مثلا یکی
میگوید پیغمبر در ماه صفر از دنیا رفت ، دیگری میگوید پیغمبر در ماه صفر
از دنیا نرفت . در اینجا جمله دوم صریحا مفاد جمله اول را نفی میکند .
گاهی این طور نیست ، جمله دوم صریحا مفاد جمله اول را نفی نمیکند ، اما
لازمه صحت و راستی او بطلان و کذب مفاد جمله اول است ، مثل اینکه یکی
میگوید
نام کتاب : انسان و سرنوشت نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 40