شرح منظومه 1 - مطهری، مرتضی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : شرح منظومه 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 251

امکان استقبالی از همه امکان های دیگر اخص است‌ . توضیح اینکه هر امکانی در مقابل یک ضرورت است . امکان عام در مقابل‌ ضرورت عدم ( امتناع ذاتی ) و امکان خاص در مقابل ضرورت وجود و ضرورت‌ عدم ( ضرورت ذاتی امتناع ذاتی ) ، و امکان اخص در مقابل ضرورت وصفی .
اما امکان استقبالی در مقابل ضرورت به شرط محمول است . یعنی چیزی که نه‌ ضرورت ذاتی دارد و نه امتناع ذاتی و نه ضرورت وصفی بلکه اگر مربوط به‌ زمان حال یا گذشته باشد از یک نوع ضرورت دیگر برخوردار است که آن‌ ضرورت به شرط محمول است زیرا محمول وجودا یا عدما تعین یافته است و انقلاب شی‌ء عما هو علیه امکان ناپذیر است . ولی اگر مربوط به زمان آینده‌ ( زمان مستقبل ) باشد قهرا هیچ یک از وجود و عدم درباره او تعین نیافته‌ است امکان هر دو طرف در او هست . پس از نظر تفاوتی که میان گذشته و حال از یک طرف و استقبال از طرف دیگر هست نوعی دیگر امکان برای امور استقبالی هست که در امور گذشته و حال نیست بلکه به جای آن ضرورت است‌ [1] .

> عام و امکان خاص و امکان اخص اقسام امکانند یا نوعی اشتراک لفظی‌ است ، روشن شد . معلوم شد اشتراک لفظی است زیرا تقسیم یک معنی به یک‌ عده معانی که بعضی اعم از دیگری است معنی ندارد . مثل این است که‌ بخواهیم حیوان را تقسیم کنیم به انسان و ایرانی و تهرانی . انسان و ایرانی و تهرانی سه قسم از حیوان نیستند ، زیرا شرط تقسیم این است که‌ اقسام در برابر یکدیگر قرار گیرند . انسان و ایرانی و تهرانی در برابر یکدیگر نیست بلکه انسان شامل ایرانی و ایرانی شامل تهرانی است . امکان‌ نیز چنین است امکان عام ، شامل امکان خاص ، و امکان خاص ، شامل امکان‌ اخص است . هر چند اندک تفاوتی در کار است که اکنون مجال بحث آن‌ نیست . [1] امکان به این معنی را که بازگشتش به تفاوت میان گذشته و حال با استقبال است بوعلی متعرض شده ولی برخی متاخران به آن ایراد کرده‌اند . حاجی سبزواری در >

نام کتاب : شرح منظومه 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 251

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست