شرح منظومه 1 - مطهری، مرتضی - کتابخانه مدرسه فقاهت

نام کتاب : شرح منظومه 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 250

ضرورت وصفی . مثلا رابطه عدد چهار با جفت بودن ضروری است و ذات موضوع‌ قطع نظر از هر قید و شرطی ایجاب می‌کند محمول را . یعنی عدد چهار از آن‌ جهت که عدد چهار است ایجاب می‌کند جفت بودن را بدون دخالت هیچ شرط و قیدی پس ضرورتی که در اینجا هست ضرورت ذاتی است .
اما یک معدود خاص مثلا گردو یا تخم مرغ به خودی خود ایجاب نمی‌کند که‌ جفت باشد بلکه به شرط چهار بودن یا شش بودن و امثال اینها ایجاب می‌کند که جفت باشد . پس ضرورتی که اینجا هست ضرورت وصفی و شرطی است .
از طرف دیگر هر جا که ضرورت وصفی باشد امکان ذاتی هم هست یعنی ذاتی‌ که به واسطه یک قید و شرط اقتضاء می‌کند محمول معینی را ، قطعا قطع نظر از آن قید و شرط چنین اقتضائی ندارد بلکه لااقتضاء است پس با قطع نظر از آن قید و شرط امکان ذاتی دارد .
در مثال بالا گردو یا درخت به حسب ذات خود امکان ذاتی دارد که جفت‌ باشد ولی با قید چهار یا شش یا دو و یا هشت بودن ایجاب می‌کند جفت‌ بودن را .
حالا اگر رابطه موضوعی با محمولی چنان باشد که نه ذات موضوع به تنهائی‌ ایجاب کند محمول را و نه ذات موضوع به اضافه یک قید و شرطی چنین‌ اقتضائی بکند ، یعنی نه ضرورت ذاتی در کار باشد و نه ضرورت وصفی ، در اینجا می‌گوئیم رابطه موضوع و محمول ، امکان اخص است . ضمنا معلوم شد که‌ هر جا که امکان اخص هست امکان خاص هم هست . پس امکان خاص اعم است‌ از امکان اخص همچنانکه قبلا گفتیم که امکان عام اعم است از امکان خاص [1] .

[1] از آنچه گفته شد ضمنا پاسخ پرسشی که در اول فصل مطرح کردیم که آیا امکان >

نام کتاب : شرح منظومه 1 نویسنده : مطهری، مرتضی جلد : 1 صفحه : 250

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست