شاعر مى‌گويد ما بت پرستان را مذمّت مى‌كنيم، در حالى كه وقتى به دل خود نگاه مى‌كنيم بت خانه‌اى است كه در درونش انواع بت‌هاست.

«مَنْ أصْغَى إلَى نَاطِقٍ فَقَدْ عَبَدَهُ؛ كسى كه به گوينده‌اى گوش كند، مثل اين است كه او را عبادت مى‌كند» [1]. انسان وقتى به هواى نفس گوش مى‌كند در واقع او را مى‌پذيرد. اگر ناطق حرف خدا بزند به تحقيق اطاعت خدا كرده و اگر ناطق حرف شيطان بگويد اطاعت شيطان را كرده است.

چند نكته:

نكاتى در حديث قابل توجّه است.

1- روايت تعبير به «إحْذِرُوا» مى‌كند و نمى‌گويد اطاعت نكنيد. بر حذر بودن به اين است كه انسان هميشه حواس خود را جمع كند تا در دام نفس نيفتد، و اين بالاتر از اين است كه بگويد پيروى نكنيد.

2- روايت تعبير «اعدا للرجال» دارد و به نظر مى‌رسد مراد از آن، افراد باشخصيّت و با ايمان است، يعنى براى اين افراد هم، بزرگترين دشمن هواى نفس است و آنها بيشتر بايد از اين دشمن بترسند. تعبير معروفى كه شايد مضمون حديث باشد اين است كه:

«النَّاسُ كُلُّهُمْ هَالِكُونَ إلَّاالعَالِمُونَ وَ العَالِمُونَ كُلُّهُمْ هَالِكُونَ إلَّا الْعَامِلُونَ وَ الْعَامِلُونَ كُلُّهُمْ هَالِكُونَ إلَّاالْمُخْلَصُونَ وَ الْمُخْلَصُونَ فِى‌

[1] بحار الأنوار، ج 2، ص 94.