صورت اندوخته يا گنج راكد بماند و يا انحصارگرايانه در قبضه فرد يا گروه خاصى درآيد و از دسترس عموم مردم خارج گردد؛ در اين صورت اثر قوام و دوام‌بخشى را از دست داده و در واقع «مال اندوزى» صورت گرفته است.

در «مال‌اندوزى» به جاى آنكه «مال» وسيله قوام و دوام زندگانى فرد و جامعه باشد، خود عين هدف است؛ همان امرى كه جهت‌گيرى اقتصاد اسلامى و هر اقتصاد معقولى در دنيا آن را نمى‌پسندد.

قابل توجه اينكه قرآن در بيان فلسفه تقسيم غنائم ميان همه مجاهدان از فرماندهان تا سربازان عادى مى‌فرمايد: « «كَىْ لَايَكُونَ دُولَةً بَيْنَ الْأَغْنِيَاءِ مِنْكُمْ»؛ اين بدان جهت است كه اين اموال عظيم، تنها در انحصار ثروتمندان دست به دست نگردد». [1]

با ذكر اين مقدمه مى‌توان در تعريف «مال اندوزى» گفت: «مال اندوزى» عبارت است از انباشتگى اموال و انبوهى ثروت در نزد طبقه‌اى خاص و يا راكد گذاشتن سرمايه‌ها و خارج شدن آن از چرخه توليد و توزيع.

بر اين اساس «ثروت اندوز» به كسى گفته مى‌شود كه وجهه همت خويش را به افزايش دارايى و انباشت اموال معطوف كرده و بى‌آنكه مراقب حلال و حرام باشد از هر طريقى به جمع اموال سرگرم شده است و به مصداق‌ «الَّذِى جَمَعَ مَالًا وَعَدَّدَهُ» [2] آن قدر به جمع مال و ثروت علاقه دارد كه آن را نه وسيله، بلكه هدف مى‌نگرد، و پيوسته آن را از سر شوق و لذت مى‌شمرد، خواه آن را در گوشه‌اى راكد گذاشته و يا به هدف زياد شدن سرمايه، به جريان اندازد.

از آنچه گذشت روشن شد «مال اندوزى» كه وصفى مذموم است اختصاص به «كنز» و راكد گذاشتن اموال ندارد، بلكه حتى سرمايه‌دارى غربى؛ يعنى آنچه را در استعمالات روزمره «تكاثر» مى‌نامند نيز فرا مى‌گيرد، زيرا چنان‌كه در «واژگان مرتبط» خواهد آمد انسان متكاثر گرچه ممكن است سرمايه‌اش را در چرخه توليد قرار دهد؛ اما هيچ هدفى جز به‌دست گرفتن گلوگاه‌هاى اقتصادى و انحصارى كردن مراكز توليد ندارد.

بر همين اساس مباحث اين نوشتار در دو بخش كلى تنظيم مى‌شود:

الف. تكاثر (توزيع غير عادلانه ثروت)

ب. كنز (راكد گذاشتن ثروت)

2. واژگان مرتبط

الف. تكاثر

«تكاثر» از ريشه كثرت، در فرهنگ قرآنى به معناى فزون‌طلبى در اموال و اولاد، جهت فخرفروشى و مباهات بر يكديگر است؛ راغب اصفهانى در مفردات مى‌گويد: «المكاثرة والتكاثر التبارى‌ [3] في كثرة المال والعزّ؛ مكاثرة و تكاثر به‌

[1]. حشر، آيه 7.

[2]. همزه، آيه 2.

[3]. تبارى الرجلان: «تعارضا و فعل كلاهما مثل ما يفعل صاحبه‌و تنافسا» (المعجم الوسيط، ماده «برى»).