كنز و خروج ثروت ها از چرخه توليد

چند مقدمه‌

1. مال اندوزى چيست؟

بر اساس تعاليم اسلامى، تمام اموال و ثروت‌ها از آنِ خداوند است كه به امانت به انسان سپرده شده تا با بهره‌گيرى از آن، راه سعادت و تكامل را بپيمايد و طريق رستگارى را به سلامت طىّ كند و بازيچه دست دنياپرستان نگردد.

امام صادق عليه السلام مى‌فرمايد:

«المال مالُ اللَّه جعله ودائعَ عند خلقه‌

؛ مال از آنِ خداوند است كه آن را نزد خلقش به امانت سپرده است». [1]

در پرتو اين نگرش، مالكيّت انسان مالكيّت استخلافى و جانشينى است؛ يعنى آدمى مجاز است مال را به اذن مالك حقيقى‌اش (خداوند) در موارد خود صرف كند: «وَأَنْفِقُوا مِمَّا جَعَلَكُمْ مُّسْتَخْلَفِينَ فِيهِ». [2]

در اين نگاه «مال» وسيله‌اى براى دوام و قوام زندگى سالم مادّى جهت نيل به مقاصد متعالى انسانى است.

امام باقر عليه السلام در مورد درهم و دينار مى‌فرمايد:

«جَعَلها اللَّه مَصِحَّةً لخلقه و بها يَستقيم شؤونهم ومطالبهم‌

؛ خداوند درهم و دينار را براى سامان‌يابى كار خلق قرار داده و به وسيله آن امور آنان استوارى مى‌يابد و نيازهايشان برطرف مى‌گردد». [3]

در نگاه دين حتى شئون معنوى و عبادى به وسيله مال و دارايى سامان مى‌يابد. در حديثى از پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله مى‌خوانيم:

«إنّ اللَّه قال: إنّا أنزلنا المال لإقامة الصلاة و إيتاء الزكاة». [4]

بديهى است ويژگىِ قوام بخشى در مال اين است كه در چرخه توليد و توزيع قرار گيرد و به دور از انباشته شدن و راكد ماندن، براى همگان- تحت شرايطى- قابل دسترسى باشد؛ ولى اگر اين خصيصه از مال سلب شود؛ يعنى مال و دارايى در گوشه‌اى به‌

[1]. مستدرك الوسائل، ج 13، ص 52، ح 14720.

[2]. حديد، آيه 7.

[3]. بحارالانوار، ج 70، ص 138، ح 7.

[4]. كنز العمال، ج 3، ص 200، ح 6165.