اين مسأله، در عصر و زمان ما مسأله پيچيدهاى نيست، جائى كه يك نوار بىزبان، تمام حركات و گفتههاى ما را روى خود ضبط، و به هنگام لزوم بازگو مىكند و نشان مىدهد، تعجبى ندارد كه بتها نيز، واقعيات اعمال عبادتكنندگان خود را منعكس نمايند!
***
به هر حال، در آن روز و در آن مكان و در آن حال- همان گونه كه قرآن در آخرين آيه مورد بحث مىگويد-: «هر كس اعمال خويش را كه قبلًا انجام داده است مىآزمايد، و نتيجه، بلكه خود آن را مىبيند» «هُنالِكَ تَبْلُوا كُلُّ نَفْسٍ ما أَسْلَفَتْ».
چه عبادتكنندگان، و چه معبودهاى گمراهى كه مردم را به عبادت خويش دعوت كردند، چه مشركان، و چه مؤمنان از هر گروه و از هر قبيل.
«و در آن روز، همگى به سوى اللَّه كه مولا و سرپرست حقيقى آنان است باز مىگردند» «وَ رُدُّوا إِلَى اللَّهِ مَوْلاهُمُ الْحَقِّ».
و دادگاه محشر نشان مىدهد كه: تنها حكومت به فرمان او است.
«و سرانجام تمام بتها و معبودهاى ساختگى، كه به دروغ آنها را شريك خدا قرار داده بودند، گم، محو و نابود مىشوند» «وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ».
چرا كه آنجا، عرصه ظهور و بروز تمام اسرار مكتوم بندگان است، و هيچ حقيقتى نمىماند مگر اين كه خود را آشكار مىسازد.
اصولًا در آنجا موقفها و مقاماتى است كه، نه نياز به سؤال دارد، و نه جدال و گفتگو، بلكه تنها وضع حال، حكايت از همه چيز مىكند و نيازى به مقال نيست!