ازجملهدر حديثى ازامام صادق عليهالسلاممىخوانيم: إِذَا أَرَادَ الإِمَامُ أَنْ يَعْلَمَ شَيْئاً أَعْلَمَهُاللَّهُ ذَلِكَ: «هنگامى كهامام اراده مىكند چيزى را بداند خدا به او تعليممىدهد». «1» اين وجه جمع، بسيارىازمشكلاترادرزمينهعلمپيامبرصلىاللهعليهوآلهوامامعليهالسلامحلمىكند، ازجملهاينكه: چگونهآنها، آبياغذائىراكهمثلًامسمومبودمىخوردند، در حالى كه جايز نيست انسان به كارى كه موجب خطر براى او است اقدام كند.
بايد گفت: دراين گونه موارد پيامبرصلىاللهعليهوآلهياامامعليهالسلام اجازه نداشتهاند اراده كنند تا اسرار غيب بر آنها آشكار گردد.
همچنين گاه مصلحت ايجاب مىكند، پيامبرصلىاللهعليهوآلهياامامعليهالسلام مطلبى را نداند، يا آزمايشى براى او صورت گيرد كه موجب تكامل او گردد، همان گونه كهدر داستان «ليلة المبيت» آمده است كه على عليهالسلامدر بستر پيغمبر خوابيد، در حالى كهاز خود آن حضرت نقل شده است: نمىدانست صبحگاهان كه مشركان قريش به آن بستر حمله مىكنند شهيد خواهد شد، يا جان به سلامتمىبرد؟ در اينجا مصلحت اينبوده: امامعليهالسلاماز سرانجام اين كار آگاه نگردد، تا آزمون الهى تحقق يابد، و اگر امامعليهالسلاممىدانست در بستر پيامبرصلىاللهعليهوآلهمىخوابد و صبح سالم برمىخيزد چندان افتخارى محسوب نمىشد، و آنچه در آيات قرآن و روايات در اهميت اين ايثارگرى وارد شده است چندان موجه به نظر نمىرسيد.
آرى، مسأله علم ارادى پاسخى است براى تمام اين گونه اشكالات.