بنابراين، حساب اعمال در آن روز، يك حساب جامع و كامل است، چنان كه وقتى نامه اعمال مجرمان به دست آنها داده مىشود فرياد برمىآورند: «اى واى بر ما! اين چه كتابى است كه هيچ عمل كوچك و بزرگى نيست مگر آن را شماره كرده»! (وَ يَقُولُونَ يا وَيْلَتَنا ما لِهذَا الْكِتابِ لايُغادِرُ صَغِيرَةً وَ لاكَبِيرَةً إِلَّا أَحْصاها). «1»
«مُسْتَطَر» از ماده «سطر» در اصل به معنى «صف» مىباشد، خواه انسانهائى كه در يك صف ايستادهاند، يا درختانى كه در يك صف قرار دارند، يا كلماتى كه بر صفحه كاغذ، در يك صف رديف شدهاند، و از آنجا كه بيشتر در معنى اخير به كار مىرود، معمولًا اين معنى از آن به ذهن مىرسد.
و به هر حال، اين هشدار ديگرى است به اين افراد گنهكار، غافل، و بىخبر.
***
و از آنجا كه سنت قرآن مجيد بر اين است كه، صالحان و طالحان و نيكان و بدان را در مقايسه با يكديگر معرفى مىكند؛ چرا كه در مقايسه، تفاوتها چشمگيرتر و آشكارتر است، در اينجا نيز بعد از ذكر سرنوشت كافران مجرم، اشاره كوتاهى به سرنوشت مسرتبخش و روحپرور پرهيزكاران كرده، مىفرمايد: «پرهيزكاران در ميان باغها و نهرهاى بهشتى و فضاى گسترده، و فيض وسيع خداوند جاى دارند» «إِنَّ الْمُتَّقِينَ فِي جَنَّاتٍ وَ نَهَرٍ».
«نَهَر» (بر وزن قمر) و همچنين «نَهْر» (بر وزن قهر) هر دو به معنى مجراى آب فراوان است و به همين مناسبت گاهى به فضاى گسترده، يا فيض عظيم و نور گسترده «نهر» (بر وزن قمر) گفته شده است.
اين واژه در آيه مورد بحث، (قطع نظر از حديث آينده) ممكن است به همان