سو، مىگويد: وَ خَلَقَ الْجَانَّ مِنْ مارِجٍ مِنْ نارٍ: «جنّ را از شعلههاى مختلط آتش آفريد». «1»
و از سوى ديگر هنگامى كه ابليس از سجده بر آدم سرپيچيد، منطقش اين بود: خَلَقْتَنِي مِنْ نارٍ وَ خَلَقْتَهُ مِنْ طِينٍ: «مرا از آتش آفريدى و او را از خاك و آتش برتر از خاك است» «2».
از اين گذشته، آيات فوق براى ابليس «ذريّه» (فرزندان) قائل شده است، در حالى كه مىدانيم فرشتگان ذريه ندارند.
مجموع آنچه گفته شد، به ضميمه ساختمان جوهره فرشتگان، به خوبى گواهى مىدهد كه: ابليس هرگز فرشته نبوده، ولى از آنجا كه در صف آنها قرار داشت و آن قدر پرستش خدا كرده بود كه، به مقام فرشتگان مقرب خدا تكيه زده بود، مشمول خطاب آنها در مسأله سجده بر آدم شده، و سرپيچى او به صورت يك استثناء در آيات قرآن، بيان گرديده، و در خطبه «قاصعه» نام «ملك» مجازاً بر او اطلاق شده است (دقت كنيد).
در كتاب «عيون الاخبار» از امام على ابن موسى الرضا عليه السلام مىخوانيم:
«فرشتگان همگى معصومند و محفوظ از كفر و زشتىها- به لطف پروردگار
راوى حديث مىگويد: به امام عرض كردم: مگر ابليس فرشته نبود؟ فرمود:
نه، او از جن بود، آيا سخن خدا را نشنيدهاى كه مىفرمايد: «وَ إِذْ قُلْنا لِلْمَلائِكَةِ اسْجُدُوا لِا دَمَ فَسَجَدُوا إِلَّا إِبْلِيسَ كانَ مِنَ الْجِنّ». «3»
در حديث ديگرى از امام صادق عليه السلام نقل شده: يكى از ياران خاصش