فوق به هشت قسمت از كارها و برنامههاى نيك و برنامههاى مهمّ آنها اشاره شده است، ولى در اين جمله تنها روى يكى از آن هشت برنامه انگشت نهاده و آن صبر است.
نكته اين موضوع را از بيان زنده و پرمغز على عليه السلام مىتوان دريافت، آنجا كه مىفرمايد: إنَّ الصَّبرَ مِنَالإيمانِ كَالرّاسِ مِنَالجَسَدِ وَ لا خَيرَ في جَسَدٍ لا رَأسَ مَعَهُ وَ لا في إيمانٍ لا صَبرَ مَعَهُ: «صبر، نسبت به ايمان، مانند سر است در مقابل تن، تن بىسر بقايى ندارد و ايمان بدون صبر نيز ارزشى نخواهد داشت». «1»
در حقيقت، پشتوانه همه برنامههاى سازنده فردى و اجتماعى، همان شكيبايى و استقامت است و اگر آن نباشد هيچكدام از آنها بهسامان نمىرسد، زيرا در مسير هر كار مثبتى، مشكلات و موانعى است كه جز با نيروى استقامت نمىتوان بر آنها پيروز شد. نه وفاى به عهد بدون استقامت ميسّر است و نه حفظ پيوندهاى الهى و نه ترس از خدا و دادگاه قيامت و نه اقامه نماز و انفاق از مواهب الهى و نه جبران خطاها به وسيله حسنات.
2. درهاى بهشت
هم از آيات قرآن و هم از روايات بهخوبى استفاده مىشود كه بهشت درهايى دارد، ولى اين تعدّد درها نه به خاطر آن است كه عدّه واردشوندگان به بهشت آن چنان است كه اگر بخواهند از يك در وارد شوند توليد زحمت كند، و نه از جهت آن است كه يكنوع تفاوت گروهى و طبقاتى وجود دارد كه هر گروهى موظّفاند از يك در وارد شوند، و نه براى نزديكى و دورى راه است، و نه به