و استراحت مى‌كند»؛ (وَ اعْلَمْ يَا بُنَيَّ أَنَّ مَنْ كَانَتْ مَطِيَّتُهُ‌ [1] اللَّيْلَ وَ النَّهَارَ، فَإِنَّهُ يُسَارُ بِهِ وَ إِنْ كَانَ وَاقِفاً، وَ يَقْطَعُ الْمَسَافَةَ وَ إِنْ كَانَ مُقِيماً وَادِعاً). [2]

اشاره به اينكه حركت به سوى پايان عمر يك حركت اجبارى است نه اختيارى؛ دست تقدير پروردگار همه را بر مركب راهوار زمان سوار كرده و چه بخواهند يا نخواهند با سرعت آنها را به سوى نقطه پايان مى‌برد، هر چند غافلان از آن بى‌خبرند.

تعبيرهاى ديگرى در ساير كلمات امام عليه السلام در اين زمينه ديده مى‌شود از جمله مى‌فرمايد: «أَهْلُ الدُّنْيَا كَرَكْبٍ يُسَارُ بِهِمْ وَ هُمْ نِيَامٌ؛ اهل دنيا همانند سوارانى هستند كه مركبشان را به پيش مى‌برند و آنها در خوابند». [3] در جاى ديگر مى‌فرمايد:

«نَفَسُ الْمَرْءِ خُطَاهُ إِلَى أَجَلِهِ؛ نفسهاى انسان هر بار گامى به سوى سرآمد زندگى است». [4] در حديث ديگرى از امير مؤمنان عليه السلام مى‌خوانيم: «ان الليل و النهار يعملان فيك فاعمل فيهما و يأخذان منك فخذ منهما؛ شب و روز در تو اثر مى‌گذارند (و از عمر تو مى‌كاهند) تو هم در آن اثرى از خود بگذار و كارى كن؛ آنها از تو چيزى مى‌گيرند تو هم چيزى از آنها بگير». [5]

ابن ابى الحديد در اينجا داستان جالبى از يكى از اساتيد خود نقل مى‌كند مى‌گويد: ابوالفرج محمد بن عباد رحمه اللَّه از من خواست كه اين وصيّت‌نامه را براى او بخوانم و در آن روز من جوان كم سن و سالى بودم آن را از حفظ براى او خواندم هنگامى كه به اين بخش از وصيّت‌نامه رسيدم استادم فريادى كشيد و به زمين افتاد در حالى كه كسى بود كه به اين زودى تحت تأثير واقع نمى‌شد. [6]

[1]. «مطية» از ريشه «مطو» بر وزن «عطف» به معناى جديت و نجات در سير است.

[2]. «وادع» به معناى كسى است كه ساكن و آرام است، از ريشه «وداعة» به معناى سكون و آرامش گرفته شده است.

[3]. نهج‌البلاغه، كلمات قصار، 64.

[4]. همان مدرك، 74.

[5]. غررالحكم، ح 2789.

[6]. شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 91.