بخش دوم:

وَاعْلَمُوا أَنَّ دَارَ الْهِجْرَةِ قَدْ قَلَعَتْ بِأَهْلِهَا وَ قَلَعُوا بِهَا، وَ جَاشَتْ جَيْشَ الْمِرْجَلِ، وَقَامَتِ الْفِتْنَةُ عَلَى الْقُطْبِ، فَأَسْرِعُوا إِلَى‌ أَمِيرِكُمْ، وَ بَادِرُوا جِهَادَ عَدُوِّكُمْ، إِنْ شَاءَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ.

ترجمه:

بدانيد سراى هجرت (مدينه) اهل خود را از جا كند و بيرون راند و آنها هم از آن فاصله گرفتند و (مدينه) همچون ديگى بر آتش در حال غليان است، فتنه بپا خواسته و بر محور خود در گردش است حال كه چنين است به سوى امير و فرمانده خود بشتابيد و به جهد با دشمنان خويش به خواست خداوند بزرگ، مبادرت ورزيد.

شرح و تفسير

امام عليه السلام در اين بخش از خطبه به دنبال معرفى ماهيت شورشيان بصره و آتش افروزان جنگ جمل است و مى‌خواهد اهل كوفه را براى مبارزه با آنها بسيج كند تا به يارى امام عليه السلام بشتابند و آتش فتنه را خاموش كنند لذا براى ايجاد انگيزه در آنها مى‌فرمايد: «بدانيد سراى هجرت (مدينه) اهل خود را از جا كند و بيرون راند و آنها هم از آن فاصله گرفتند و (مدينه) همچون ديگى بر آتش در حال غليان است، فتنه بپا خواسته و بر محور خود در گردش است»؛ (وَ اعْلَمُوا أَنَّ دَارَ الْهِجْرَةِ قَدْ قَلَعَتْ بِأَهْلِهَا وَ قَلَعُوا بِهَا، وَ جَاشَتْ‌ [1] جَيْشَ الْمِرْجَلِ‌ [2]، وَ قَامَتِ الْفِتْنَةُ عَلَى‌

[1]. «جاشت» از ريشه «جيش» بر وزن «حيف» به معناى جوشيدن و به هيجان آمدن گرفته شده است.

[2]. «مرجل» به معناى ديگ است خواه آنرا از سفال ساخته باشند يا مس و غير آن، لذا هنگامى كه كسى سخت عصبانى مى‌شود مى‌گويند: «جاشت مراجله».