دايره‌اى در اطراف لشكر قرار دهيد (و لشكر در وسط آن استراحت كند) ولى خوابتان بايد بسيار سبك و كوتاه باشد همچون شخصى كه آب را جرعه جرعه مى‌نوشد و يا مضمضه مى‌كند.

شرح و تفسير آرايش صحيح لشكر

امام عليه السلام در اين نامه و دستور العمل هفت فرمان مهمّ جنگى را براى آرايش صحيح لشكر و پيروزى بر دشمن بيان فرموده كه دقت نظر آن حضرت را در مسائل مربوط به فرماندهى لشكر نشان مى‌دهد.

نخست مى‌فرمايد: «هنگامى كه به دشمن رسيديد يا او به سراغ شما آمد، لشكرگاه خود را در جلو تپه‌ها يا دامنه كوهها يا كنار نهرها قرار دهيد تا سبب حفاظت و ايمنى شما گردد و بهتر بتوانيد از پيش رو به دفاع بپردازيد»؛ (فَإِذَا نَزَلْتُمْ بِعَدُوٍّ أَوْ نَزَلَ بِكُمْ فَلْيَكُنْ مُعَسْكَرُكُمْ فِي قُبُلِ الْأَشْرَافِ‌ [1]، أَوْ سِفَاحِ‌ [2] الْجِبَالِ، أَوْ أَثْنَاءِ [3] الْأَنْهَارِ، كَيْمَا يَكُونَ لَكُمْ رِدْءاً [4]، وَ دُونَكُمْ مَرَدّاً). [5]

امام عليه السلام هدف از اين دستور را بيان فرموده، زيرا هنگامى كه لشكر در كنار بلندى‌ها يا دامنه كوه يا كنار نهر باشد، اين احتمال كه دشمن لشكر را دور بزند و از عقب حمله كند و يا لشكر را به محاصره در آورد بسيار ضعيف خواهد بود.

[1]. «اشراف» جمع «شرف» بر وزن «هدف» به معناى مكان مرتفع است و تعبير به «قبل الاشراف» يعنى در جلوى بلنديها.

[2]. «سفاح» در اصل به معناى ريزش آب است سپس به دامنه كوه «سفاح» گفته شده، زيرا آب از آن فرو مى‌ريزد اين واژه به عنوان كنايه در مورد زنا نيز بكار رفته است.

[3]. «اثناء» جمع «ثنى» بر وزن «صنف» به معناى پيچ و خم است اين واژه «اثناء» نيز به معناى وسط چيزى به كار مى‌رود.

[4]. «ردء» به معناى يار و ياور است.

[5]. «مردّ» گاه به معناى مانع و گاه به معناى محل بازگشت به كار مى‌رود و در جمله بالا- همان‌گونه كه گفتيم- هر دو معنا قابل قبول است.