بود و نعمت و كرامت محسوب مى‌شد خداوند قبل از هركس براى انبيا و اوليا مجاز مى‌شمرد در حالى كه كاملا برعكس است؛ كبر و غرور را صفتى نفرت‌انگيز به آنها معرفى كرده و تواضع را همچون تاج افتخار بر سر آنها نهاده است. به همين دليل هم در پيشگاه خدا خاضع بودند و صورت بر خاك مى‌نهاد و هم در برابر مؤمنان اظهار فروتنى مى‌كردند.

جمله‌ «و خفضوا أجنحتهم» كنايه لطيفى از تواضع است، زيرا مرغ هنگامى كه مى‌خواهد به جوجه‌هاى خود محبّتى آميخته با تواضع داشته باشد، پر و بال خود را فرو مى‌نهد و جوجه‌ها را زير بال و پر مى‌گيرد.

جمله‌ «و كانوا قوما مستضعفين» در اينجا به معناى ضعف و ناتوانى نيست، بلكه به اين معناست كه خود را در شكل گروههاى ضعيف جامعه درمى‌آورند و زندگانى همچون زندگانى آنها داشتند.

آن‌گاه امام عليه السّلام براى رفع اشتباه گروهى از مستكبران كه دارا بودن مال و ثروت و فرزندان را نشانه قرب خود در درگاه خدا مى‌پنداشتند به سراغ زندگى انبيا و اولياى خاص خود مى‌رود و مشكلات و انواع امتحانات آنها را با تعبيراتى گويا و پرمعنا برمى‌شمرد و بر چهار نوع از آزمونهاى آنان انگشت مى‌نهد و مى‌فرمايد: «خداوند آنها را با گرسنگى آزمايش كرد، و به مشقّت و رنج مبتلا ساخت، با امور خوفناك امتحان نمود، و با حوادث ناخوشايند خالص گردانيد»؛ (قد اختبرهم اللّه بالمخمصة [1]، و ابتلاهم بالمجهدة [2]، و امتحنهم بالمخاوف، و مخضهم‌ [3] بالمكاره).

مواد امتحانى خداوند، بى‌شمار است؛ گاه با نقمت و گاه با نعمت، گاه با بيمارى و گاه‌

[1]. «مخمصه» به معناى گرسنگى و خالى بودن شكم از غذاست، و از ريشه «خمص» بر وزن «لمس» به معناى فرورفتگى و گرسنگى شديد كه باعث فرورفتن شكم مى‌شود گرفته شده است.

[2]. «مجهده» مصدر ميمى به معناى مشقّت از «جهد» بر وزن «مهد» و «جهد» بر وزن «كفر» به معناى خستگى ناشى از تلاش و كوشش است.

[3]. «مخض» از ريشه «مخض» بر وزن «مغز» در اصل، يعنى حركت دادن شديد مشكى كه در آن ماست است براى گرفتن كره. سپس به هرگونه حركت شديد و پر زحمت اطلاق شده است.