شرح و تفسير از بزرگان متكبر خود پيروى نكنيد

امام عليه السّلام بعد از مقدماتى كه در فرازهاى قبل درباره خطرات كبر و غرور و تعصبهاى ناروا بيان فرمود، در اين بخش از خطبه به مخاطبان خود مستقيما هشدار مى‌دهد و از عواقب سوء پيروى اين خط شيطانى بر حذر مى‌دارد و كسانى را كه به بهانه‌هاى واهى تعصّبات قبيلگى و برترى قومى بر قوم ديگر آتش اختلاف و جنگ و جدال را مى‌افروختند با اخطارهاى كوبنده خود از اين راه بازمى‌دارد و مى‌فرمايد: «آگاه باشيد شما در سركشى و ستم افراط كرديد و براى دشمنى آشكار با خدا و مبارزه با مؤمنان راستين به فساد در زمين و ستيز برخاستيد»؛ (ألا و قد أمعنتم‌ [1] في البغي، و أفسدتم في الأرض مصارحة [2] للّه بالمناصبة [3]، و مبارزة للمؤمنين بالمحاربة).

بعضى از شارحان نهج البلاغه مخاطبان اين جمله‌ها را سپاهيان شام و طرفداران معاويه دانستند شايد به جهت اينكه لحن خطاب حضرت را بسيار تند و شديد ديده‌اند كه متناسب با مردم كوفه و عراق نبوده است، در حالى كه از شأن ورود خطبه و همه خطابهاى آن به خوبى استفاده مى‌شود مخاطبان همان سركشان كوفه و عراق بودند كه به جهت تعصّبهاى جاهليّت قبائل را به جان هم مى‌انداختند و منشأ فساد و خونريزى مى‌شدند. اين كار از يك سو دشمنى صريح با خدا محسوب مى‌شد و از سوى ديگر مبارزه آشكار با مؤمنان راستين.

[1]. «امعنتم» از ريشه «امعان» به معناى زياده‌روى در انجام چيزى است. در اصل از ريشه «معن» بر وزن «دهن» به معناى سيراب شدن زمين گرفته شده است.

[2]. «مصارحه» از ريشه «صرح» به معناى وضوح و روشنى گرفته شده و «مصارحه» به معناى مقابله كردن با كسى و چيزى به‌طور آشكار مى‌باشد.

[3]. «مناصبه» از ريشه «نصب» بر وزن «نسب» به معناى تعب و زحمت گرفته شده است و «مناصبه» يعنى تظاهر به عداوت كردن كه موجب رنج و تعب و زحمت طرفين مى‌شود.