عمله الطّويل، و جهده‌ [1] الجهيد، و كان قد عبد اللّه ستّة آلاف سنة، لا يدرى أمن سني‌ [2] الدّنيا أم من سني الآخرة، عن كبر ساعة واحدة).

تدبير «لا يدرى أمن سنى الدّنيا أم من سني الاخرة». مفهومش اين نيست كه امام از اين مسئله خبردار نبود، بلكه اشاره به اين است كه توده مردم از آن آگاه نيستند و منظور از سالهاى دنيا همين سالهايى است كه بر ما مى‌گذرد كه مقدارش معلوم است و منظور از سالهاى آخرت آن است كه در قرآن به‌طور مكرر به آن اشاره شده است: « «وَ إِنَّ يَوْماً عِنْدَ رَبِّكَ كَأَلْفِ سَنَةٍ مِمَّا تَعُدُّونَ» و يك روز نزد پروردگار تو (در جهان آخرت) مانند هزار سال است از آنچه مى‌شماريد». [3]

در اينجا اين سؤال پيش مى‌آيد كه چگونه ممكن است شش هزار سال عبادت با تكبّر يك ساعت از ميان برود؟ پاسخ آن روشن است، چون سازندگى كارى است پيچيده و طولانى؛ ولى تخريب كارى ساده و سريع است؛ يك خانه بزرگ را ممكن است سالها صرف ساختن آن كنند ولى در يك آتش‌سوزى چند ساعته نابود شود؛ يك سد عظيم را سالها مى‌سازند ولى با چند ديناميت و مواد منفجره در مدتى بسيار كوتاه متلاشى مى‌شود.

مسئله «حبط اعمال» بر اثر پاره‌اى از گناهان مطلب مهمى است كه در پايان همين بخش در نكته‌ها خواهد آمد.

آن‌گاه امام در ادامه به اين نكته اشاره مى‌كند كه متكبّران از انسانها نيز سرنوشتى همچون ابليس دارند، مى‌فرمايد: «چگونه ممكن است كسى بعد از ابليس همان نافرمانى او را انجام دهد ولى در برابر (خشم) خدا سالم بماند، نه، هرگز چنين نخواهد بود هيچ‌گاه‌

[1]. «جهد»، بر وزن «مهد» و «جهد» بر وزن «كفر» هردو به معناى سعى و تلاش خسته‌كننده است و «جهيد» فعيل از همين ريشه است كه براى تأكيد ذكر مى‌شود، بنابراين «جهد و جهيد» به معناى آخرين مرتبه تلاش و كوشش است.

[2]. «سنى» در اصل سنين بوده كه به هنگام اضافه نون آن حذف شده و سنين جمع سنه به معناى سال بوده است.

[3]. حج، آيه 47. نزديك به همين تعبير نيز در سوره سجده، آيه 5 آمده است.