اشاره به اينكه اگر امتحانات الهى هماهنگ با خواسته دل افراد باشد، امتحان عملا بى‌اثر خواهد شد، زيرا همه برطبق آن عمل مى‌كنند؛ هم خداپرستان و هم هواپرستان و چنين امتحانى بى‌نتيجه خواهد بود؛ ولى اگر برخلاف ميل افراد بود صفوف مؤمنان خداپرست و مخلص از خودخواهان هواپرست و غير مخلص جدا خواهد شد.

امتحان مغروران و متكبّران بايد با امورى باشد كه غرور و تكبّر را بشكند همان‌گونه كه در امتحان فرشتگان و ابليس واقع شد.

به همين دليل امام در ادامه اين سخن مى‌افزايد: «اما خداوند سبحان خلق خود را با امورى مى‌آزمايد كه از فلسفه آن آگاهى ندارند تا (مطيعان از عاصيان) ممتاز گردند و تكبّر را از آنان بزدايد و آنها را از كبر و غرور دور سازد»؛ (و لكنّ اللّه سبحانه يبتلي خلقه ببعض ما يجهلون أصله، تمييزا بالاختبار لهم، و نفيا للاستكبار عنهم، و إبعادا للخيلاء [1] منهم).

اينجا روشن مى‌شود چرا فلسفه همه احكام شرع، آشكار نيست. درست است كه فلسفه بسيارى از آنها به حكم عقل يا به توضيح آيات و روايات بر ما آشكار شده ولى قسمت قابل ملاحظه‌اى از آن همچنان در پرده ابهام باقى مانده، اين براى آن است كه مطيعان مخلص از متمردان و گردنكشان شناخته شوند. البتّه مخفى بودن اسرار اين احكام غير از آنچه گفته شد دلايل ديگرى نيز مى‌تواند داشته باشد.

سپس امام عليه السّلام عاقبت كار ابليس مستكبر و گردنكش را به منظور اين‌كه درس عبرتى براى همگان باشد مطرح مى‌كند و به آنها هشدار مى‌دهد كه راه ابليس را نپويند تا به سرنوشت او گرفتار نشوند مى‌فرمايد: «از كارى كه خداوند با ابليس كرد عبرت بگيريد، زيرا اعمال طولانى و كوششهاى بسيارش را بر باد داد در حالى كه خدا را شش هزار سال عبادت كرده بود سالهايى كه معلوم نيست از سالهاى دنيا بود يا آخرت (آرى) همه آنها را به سبب ساعتى تكبّر نابود ساخت»؛ (فاعتبروا بما كان من فعل اللّه بإبليس إذ أحبط

[1]. «خيلاء» به معناى تكبّر است.