الإيمان، لا يستطيع أن يؤمن و لا يستطيع أن يكفر؛ مستضعف كسى است كه راهى بر شناخت كفر و ايمان ندارد؛ نه مى‌تواند ايمان را اختيار كند و نه مى‌تواند كفر را بپذيرد». [1]

منظور امام عليه السّلام در خطبه بالا همين معناى سوم است.

درباره حقيقت مهاجرت در بخش نكات، شرح بيشترى خواهيم داد.

سپس امام نكته دوم را بيان مى‌فرمايد: «شناخت موقعيت ما كارى است بس دشوار كه جز بنده مؤمنى كه خداوند قلبش را به وسيله ايمان آزموده است آن را پذيرا نمى‌شود و احاديث ما را جز سينه‌ها و افكار امين و عقل‌هاى وزين درك نمى‌كنند»؛ (إنّ أمرنا صعب مستصعب‌ [2]، لا يحمله إلّا عبد مؤمن امتحن اللّه قلبه للإيمان، و لا يعي‌ [3] حديثنا إلّا صدور أمينة، و أحلام رزينة [4]).

نظير اين تعبير امام در احاديث ديگر نيز از امامان معصوم رسيده است و ممكن است اشاره به روايات دقيق و عميق توحيدى مربوط به صفات جمال و جلال خدا و مقامات پيامبر و ائمه معصومان عليه السّلام و نفوذ آنها در جهان تكوين به اذن خدا و شفاعت گسترده آنان از خاطيان امّت و آگاهى آنها بر غيب و حوادث آينده به تعليم الهى بوده باشد كه همه كس توان تحمل آنها را ندارد، زيرا بسيارى از ناآگاهان صفات خدا را همچون صفات مخلوقات مى‌پندارند و پيامبر امام معصوم را در حدّ انسانى معمولى. بديهى است اين‌گونه افراد تحمّل پذيرش آن احاديث را ندارند، همان‌گونه كه در بعضى از خطبه‌هاى نهج البلاغه آمده است وقتى امير مؤمنان على عليه السّلام بخشى از اخبار غيبى را بيان فرمود،

[1]. الكافى، جلد 2، صفحه 404، باب المستضعف، حديث 1.

[2]. «مستصعب» از ريشه «صعب» به معناى مشكل شمردن و دشوار دانستن چيزى است و آمدن اين دو واژه (صعب و مستصعب) پشت سر يكديگر براى تأكيد است.

[3]. «يعى» از ريشه «وعى» بر وزن «سعى» به معناى فهميدن و حفظ كردن است.

[4]. «رزينه» از «رزانت» به معناى وقار گرفته شده و رزين به شخص باوقار و متين و سنگين و آرام گفته مى‌شود.