آرى، اين موجود ضعيف و ناتوان به قدرى هوشيار است كه راه و رسم زندگى خود را به خوبى مى‌داند، با اين دست و پاى كوچك كوه و دشت و بيابان و درختها را جولانگاه خود قرار مى‌دهد و آن دسته از مواد غذايى كه با مزاج او سازگار است از ميان مواد مختلف بر مى‌گزيند و دانه‌هاى غذايى را از راه‌هاى دور و نزديك به لانه خود مى‌برد؛ دانه‌هايى را انتخاب مى‌كند كه از پيچ‌وخم لانه بگذرد و مشكلى براى عبور و مرور ساير همنوعانش ايجاد نكند. دانه‌ها را در جايگاه مخصوص جاى مى‌دهد به گونه‌اى كه فاسد نشود. در فصل تابستان با يك الهام درونى بى‌آن كه زمستان را ديده باشد- يعنى متولّد همان سال باشد- پيش‌بينى ايّامى را كه برف و باران سراسر روى زمين را گرفته و جمع‌آورى روزى را بر او غير ممكن ساخته مى‌كند و درست به اندازه نيازش با دورانديشى مواد غذايى را ذخيره مى‌سازد.

در ادامه مى‌افزايد: «روزيش (از سوى خدا) تضمين شده و خوراك موافق طبعش در اختيار او قرار گرفته، خداوند منّان هرگز از او غافل نمى‌شود، و پروردگار مدبّر محرومش نمى‌سازد، هرچند در دل سنگى سخت و خشك و در ميان صخره‌اى فاقد رطوبت باشد»؛ (مكفول برزقها، مرزوقة بوفقها؛ لا يغفلها المنّان، و لا يحرمها الدّيّان‌ [5]، و لو في الصّفا [6] اليابس، و الحجر الجامس! [7]).

اشاره به اينكه خداوند منان اين موجودات كوچك را كه در دشتها و بيابانها و كوهها زندگى مى‌كنند از نظر لطفش دور نداشته هرغذايى كه موافق طبع آنهاست در اختيارشان قرار داده است، حتى اگر در دل سنگ سخت و خشكى زندگى كنند غذا و رطوبت لازم را هرچند از طريق هوا باشد براى آنها فراهم مى‌كند و با الهام درونى آنها را

[5]. «ديّان» به معناى پاداش‌دهنده و داور حاكم و مدبّر است.

[6]. «صفا» به معناى تخته سنگ سخت و صاف است.

[7]. «جامس» يعنى خشكيده.