شرح و تفسير در قرآن بهار دل‌ها و چشمه جوشان علوم است‌

امام عليه السّلام در اين بخش از خطبه، بار ديگر به سراغ قرآن و بيان عظمت و آثار آن مى‌رود تا آن چه را در بيانات قبل ذكر كرده است از اين طريق تحكيم و تكميل كند؛ در اين جا به چند نكته تازه درباره قرآن مى‌پردازد؛ نخست مى‌فرمايد: «خداوند سبحان، احدى را به چيزى مانند قرآن، پند و اندرز نداده است» (و إنّ اللّه سبحانه لم يعظ أحدا بمثل هذا القرآن).

زيرا كتب آسمانى كه از سوى خدا براى هدايت خلق نازل شده در بر گيرنده بهترين مواعظ الهى است. در ميان اين كتب، قرآن مجيد آفتابى است درخشان و به راستى مواعظ قرآن بى‌نظير و پند و اندرزهاى آن بى‌مانند است. گاه مستقيما با بندگان سخن مى‌گويد؛ گاه به صورت سؤالى كه پاسخش از درون وجدان بر مى‌خيزد آن‌ها را اندرز مى‌دهد؛ گاه تاريخ مملوّ از عبرت پيشينيان را بازگو مى‌كند و زمانى با ذكر مثال‌هاى گويا و زيبا حقايق عقلى را لباس حسّى مى‌پوشاند و تمام اين‌ها با فصيح‌ترين عبارت و بليغ‌ترين تعبيرات بيان مى‌شود؛ به همين دليل مواعظى همچون مواعظ قرآن وجود ندارد.

سپس براى اين مطلب چند دليل ذكر مى‌كند؛ مى‌فرمايد: «زيرا قرآن رشته محكم خدا و وسيله مطمئن اوست. در قرآن، بهار دل‌ها و چشمه‌هاى جوشان علم و دانش است و براى (زدودن زنگار غفلت و گناه از) قلب، صيقلى جز قرآن نيست» (فإنّه «حبل اللّه المتين‌ [1]»، و سببه الأمين، و فيه ربيع القلب، و ينابيع‌ [2] العلم، و ما للقلب جلاء غيره).

[1] «متين» از ماده «متن» در اصل به معناى دو عضله نيرومند است كه در دو طرف ستون فقرات قرار دارد و پشت انسان را محكم مى‌سازد. سپس به هر موضوع محكمى اطلاق شده است.

[2] «ينابيع» جمع «ينبوع» (بر وزن مقبول) به معناى چشمه است.