قدرت بر پرواز ندارند و يا به زحمت و نزديك سطح زمين پرواز مى‌كنند و پرندگان سبك جثّه‌اى كه بر بلنداى آسمان‌ها به سرعت در گردشند، مى‌فرمايد: «خداوند آن‌ها را با اشكال شگفت‌آورى از نظر صورت ظاهر پديد آورد و پيكرشان را با استخوان‌هاى به هم پيوسته كه پوشيده (از گوشت) شده تركيب نمود؛ بعضى را به سبب سنگينى جسمشان از اين كه به آسانى در هوا پرواز كنند بازداشت و چنان قرارداد كه بتوانند (در نزديكى زمين) بال و پر بزنند (ولى به سبك وزنان اجازه داد در اوج آسمان به پرواز درآيند)» (كوّنها بعد إذ لم تكن في عجائب صور ظاهرة، و ركّبها في حقاق‌ [1] مفاصل محتجبة، و منع بعضها بعبالة [2] خلقه أن يسمو في الهواء خفوفا، [3] و جعله يدفّ دفيفا [4]).

آرى، اشكال پرندگان به قدرى مختلف است كه انسان از تنوّع آن حيران مى‌شود:

بعضى آن چنان زيبايند كه چشم از ديدن آن‌ها سير نمى‌شود؛ بعضى چنان قيافه وحشتناكى دارند كه غالب مردم از آن‌ها مى‌ترسند؛ پاهاى بعضى به قدرى بلند است كه گويا بدن آن‌ها روى دو ستون قرار گرفته (مانند شتر مرغ و لك‌لك) و پاى بعضى به قدرى كوتاه است كه به زحمت ديده مى‌شود (مانند كبك‌ها)؛ بعضى به قدرى بزرگ‌اند كه گاه بدن آن‌ها به دو متر مى‌رسد و بعضى به اندازه‌اى كوچك‌اند كه از چند سانتى‌متر تجاوز نمى‌كنند.

از نظر پرواز نيز بسيار مختلف‌اند: بعضى آن چنان سنگين‌اند كه قدرت پرواز ندارند؛ به سرعت مى‌دوند و بال و پر مى‌زنند؛ بعضى مدتى با سرعت مى‌دوند و سپس از زمين بر مى‌خيزند و در ارتفاع پايين حركت مى‌كنند و برخاستن آن‌ها درست، شبيه پرواز

[1] «حقاق» جمع «حقّ» (بر وزن حبّ) به معناى محل پيوند دو استخوان مفصل است.

[2] «عبالة» به معناى درشتى، سنگينى است.

[3] «خفوف» به معناى سرعت و سبكى است كه غالبا لازم و ملزوم يكديگرند.

[4] «دفيف» به معناى بال زدن است و از آن جا كه پرندگان، نزديك زمين بيش‌تر بال مى‌زنند، گاهى اين واژه به پرواز كردن در نزديك زمين نيز گفته شده است.