ولى ظاهر اين است كه اشاره به فتنه «بنى اميّه» باشد كه از زمان عثمان شروع شد و دوران كمون خود را طى كرد و با قتل «عثمان»، ظهور و بروز پيدا كرد و با حكومت «معاويه و يزيد و عبد الملك مروان» و مانند آن‌ها به اوج خود رسيد و به قدرى اين فتنه آشكار گشت و به رسوايى كشيده شد كه علنا بر منابر، على عليه السّلام را سبّ مى‌كردند و دشنام مى‌دادند و ضرباتى كه از اين ناحيه بر پيكر اسلام وارد شد مانند ضرباتى بود كه در يك زلزله وحشتناك از متلاشى شدن كوه‌ها و سقوط سنگ‌ها بر آبادى‌ها رخ مى‌دهد.

و در ادامه اين بحث به ويژگى‌هاى ديگرى از اين فتنه اشاره مى‌كند و مى‌فرمايد، سردمداران فتنه چنان با هم متحد و متفقند كه: «آن را بر طبق پيمان‌ها از يكديگر به ارث مى‌برند، نخستين آنها رهبر آخرينشان هستند و آخرينشان پيرو نخستين آن‌ها» (يتوارثها الظّلمة بالعهود! أوّلهم قائد لآخرهم، و آخرهم مقتد بأوّلهم).

آرى! فتنه انگيزان خطرناك اين گونه‌اند كه اسباب فتنه را از يكديگر به ارث مى‌برند و همه در خط واحدى سير مى‌كنند و در مسير واحدى گام بر مى‌دارند و اين هماهنگى و توارث از يكديگر خطر آن‌ها را افزايش مى‌دهد و آثار شوم فتنه‌هاشان را مضاعف مى‌سازد.

آن گاه به انگيزه‌هاى اصلى فتنه جويان و ستمگران خود كامه اشاره كرده، مى‌فرمايد:

«آن‌ها براى به دست آوردن دنياى پست بر يكديگر سبقت مى‌جويند و همچون سگانى كه بر سر مردار گنديده‌اى ريخته‌اند با يكديگر به نزاع بر مى‌خيزند» (گر چه در ظاهر متحدند و مسير واحدى را طى مى‌كنند، ولى در باطن با يكديگر در ستيزند و هر يك مى‌خواهد در رأس فتنه باشد و ديگران پيرو او باشند). (يتنافسون في دنيا دنيّة، و يتكالبون على جيفة مريحة [1]).

سپس در عبارتى كوتاه و گويا به عاقبت كار آن‌ها اشاره مى‌كند و مى‌فرمايد: «ولى به زودى پيروان، از پيشوايان خود بيزارى مى‌جويند و رهبران از پيروانشان؛ و سرانجام با

[1] «مريح» به معناى بدبو و گنديده است كه از ماده ريح به معناى بو گرفته شده است.