اشاره به اين كه آن كس كه امر و نهى كرده و وعده پاداش و كيفر داده يك فرد عادى نيست كه جاى گفتگو و ترديد در آن باشد؛ خداوند قادر قهار چنين فرموده است.

و در تعبير دوّم مى‌فرمايد: «اى بندگان خدا! از روزى كه اعمال بررسى دقيق مى‌شود، بر حذر باشيد؛ روزى كه تزلزل و اضطراب در آن بسيار است و كودكان در آن پير مى‌شوند» (عباد اللّه، احذروا يوما تفحص فيه الأعمال، و يكثر فيه الزّلزال، و تشيب‌ [1] فيه الأطفال).

در آن روز، تمام اعمال، هر چند ظاهرا كوچك و ناچيز باشد با دقت و سخت‌گيرى بررسى خواهد شد؛ همان گونه كه قرآن مجيد مى‌گويد: « «يا بُنَيَّ إِنَّها إِنْ تَكُ مِثْقالَ حَبَّةٍ مِنْ خَرْدَلٍ فَتَكُنْ فِي صَخْرَةٍ أَوْ فِي السَّماواتِ أَوْ فِي الْأَرْضِ يَأْتِ بِهَا اللَّهُ إِنَّ اللَّهَ لَطِيفٌ خَبِيرٌ»؛ اگر به اندازه سنگينى دانه خردلى (كار نيك يابد) باشد و در دل سنگى يا در (گوشه‌اى از) آسمان‌ها و زمين قرار گيرد خداوند آن را (در قيامت براى حساب) مى‌آورد؛ خداوند دقيق و آگاه است». [2] و منظور از فزونى زلزله در آن روز، تزلزل افكار و لرزيدن دل‌ها از هول محشر و وحشت از نتيجه اعمال است.

درست است كه در پايان اين جهان، زلزله به معناى حقيقى، تمام جهان را به لرزه در مى‌آورد و همه چيز زير و رو مى‌شود؛ ولى آن چه در بالا آمده مربوط به صحنه محشر است كه در آن جا زلزله به معناى حقيقى آن وجود دارد؛ بلكه هر چه هست اضطراب است و وحشت و تزلزل خاطرها.

تعبير به «تشيب فيه الأطفال» كنايه از شدت و عمق وحشت آن صحنه است كه در

[1] «تشيب» از ماده «شيب» (بر وزن عيب) در اصل به معناى سفيد شدن مو است و معمولا به پيرى اطلاق مى‌شود و «شيب» (بر وزن سيب) جمع «اشيب» به معناى پيران يا سپيد مويان است در مقابل «شباب» و «شبيبة» كه به معناى جوانى است.

[2] لقمان، آيه 16.