زلزله‌هاى عظيمى به وقوع مى‌پيوندد و همه چيز درهم مى‌ريزد» با اين حال چگونه قبرها باقى مى‌ماند و مردگان از قبرها برمى‌خيزند؟

پاسخ اين سؤال را در جلد سوّم همين كتاب، صفحه 367 بيان كرده‌ايم.

سپس اشاره به اين مى‌كند كه خانه‌هاى بهشتيان و دوزخيان قابل تغيير و تبديل نيست. هر كس جايگاه ويژه خود را مطابق اعمال و عقايد خود دارد؛ مقصود اين كه پاداش و كيفر در آن جهان براى مؤمن و كافر جاودانى است؛ نه قابل تبديل است و نه قابل نقل و انتقال. اين سراها به قدرى حساب شده است كه كاملا هماهنگ با صاحبان آن عقايد و اعمال است؛ گويى خانه‌ها به سراغ آن‌ها مى‌روند نه آن‌ها به سوى خانه‌ها.

سپس با توجه به اين كه واقعه جمل يكى از نمونه‌هاى بارز امر به معروف و نهى از منكر بود، به اهميّت اين مسأله اشاره كرده، مى‌فرمايد: «به يقين، امر به معروف و نهى از منكر، دو صفت از صفات خداوند سبحان است و عمل به اين دو نه اجل كسى را نزديك مى‌كند و نه از روزى كسى مى‌كاهد!» (و إنّ الأمر بالمعروف، و النّهي عن المنكر، لخلقان من خلق‌ [1] اللّه سبحانه؛ و إنّهما لا يقرّبان من أجل، و لا ينقصان من رزق).

همان گونه قرآن مجيد مى‌گويد: « «إِنَّ اللَّهَ يَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَ الْإِحْسانِ وَ إِيتاءِ ذِي الْقُرْبى‌ وَ يَنْهى‌ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ الْبَغْيِ»؛ خداوند به عدل و احسان و بخشش به نزديكان امر مى‌كند و از فحشا و منكر و ستم نهى مى‌نمايد». [2] بعضى از شارحان نهج البلاغه تعبير به «خلق» را درباره خداوند، تعبيرى مجازى (مجاز در كلمه يا مجاز در نسبت) مى‌دانند؛ زيرا «خلق» حالت يا ملكه‌اى است نفسانى كه اعمال نيك و بد از آن سرچشمه مى‌گيرد و خداوند از چنين عوارض و حالات امكانى پاك و منزّه‌

[1] «خلق» (بر وزن افق) و «خلق» (بر وزن قفل) به معناى صفتى است كه از انسان جدا نمى‌شود و جمع آن «اخلاق» است.

[2] نحل، آيه 90.