است ولى اگر «خلق» را به معناى وصف بدانيم، اعمّ از اين كه به صورت حالت نفسانى باشد يا وصفى كه عين ذات است اطلاق آن بر خداوند مشكلى نخواهد داشت.

به هر حال، وظايفى كه در اسلام براى انسان‌ها تعيين شده، گاه مخصوص انسان است؛ مانند عبادات و بسيارى از محرّمات؛ ولى در ميان آن‌ها امورى وجود دارد كه بسيار گسترده است و حتّى درباره خداوند نيز صدق مى‌كند؛ مانند عدالت و ترك ظلم و ارشاد جاهل و تنبيه غافل و امر به معروف و نهى از منكر و اساسا نزول كتاب‌هاى آسمانى و فرستادن انبيا بر اساس همين امر به معروف و نهى از منكر يا ارشاد جاهل است؛ بنابراين در اهمّيّت وظيفه امر به معروف و نهى از منكر همين بس كه تمام برنامه‌هاى انبيا از آن سرچشمه مى‌گيرد و خداوند متعال بنيانگذار آن است.

و اين كه مى‌فرمايد: «انجام دادن اين دو دستور از عمر و روزى كسى نمى‌كاهد» اشاره به اين است كه بسيارى از مردم كوتاه فكر، تصور مى‌كنند امر به معروف و نهى از منكر سبب درگيرى با ارباب معاصى مى‌شود و اين درگيرى گاه سبب جرح و قتل و گاه سبب پراكندگى مردم از اطراف انسان و در نتيجه كاهش روزى مى‌شود.

ولى اگر امر به معروف و نهى از منكر به صورت صحيح و معقول انجام شود و از افراط و تفريط پرهيز گردد، خداوند انسان را حفظ مى‌كند و بركاتش را از او دريغ نمى‌فرمايد.

امر به معروف و نهى از منكر شرايطى دارد، از جمله احتمال اثر و عدم ضرر و همچنين امر به معروف و نهى از منكر داراى دو بخش است: بخش عمومى كه وظيفه همه مردم است (از طريق قلب و زبان) و بخش خصوصى كه وظيفه حكومت اسلامى است (از طريق اقدامات عملى)، اگر اين جهات در آن رعايت شود و توأم با ادب و احترام باشد نه تنها صاحبان آن منفور نمى‌شوند، بلكه محبوبيّت هم پيدا مى‌كنند و اگر به فرض در بعضى از موارد گرفتار مشكلاتى شوند، خداوند متعال حلّ مشكلات آن‌ها را تضمين كرده است.

كوتاه سخن اين كه امر به معروف و نهى از منكر، اساس و پايه نظام جامعه و پاكى و قداست و ترقّى و پيشرفت آن است. در جامعه‌اى كه امر به معروف و نهى از منكر بميرد،