بخش اوّل‌

أيّتها النّفوس المختلفة، و القلوب المتشتّتة، الشّاهدة أبدانهم، و الغائبة عنهم عقولهم، أظأركم على الحقّ و أنتم تنفرون عنه نفور المعزى من و عوعة الأسد! هيهات أن أطلع بكم سرار العدل، أو أقيم اعوجاج الحقّ.

ترجمه‌

اى ارواح پر اختلاف! و اى دل‌هاى پراكنده! شما كه بدنهايتان حاضر و ظاهر است، و عقلهايتان پوشيده و پنهان! من پيوسته شما را متوجه حق مى‌سازم ولى شما از آن فرار مى‌كنيد همچون بزهايى كه از غرّش شير مى‌گريزند! هيهات كه من بتوانم به وسيله شما ظلمت و تاريكى را از چهره عدالت بر گيرم يا كژى حق را راست نمايم.

شرح و تفسير شما ياران خوبى نيستيد!

از حوادث دردناك تاريخ اسلام، اين است كه پيشواى آگاه و مدير و مدبّرى همچون على عليه السّلام گرفتار گروهى از مردم نادان، هوا پرست، پراكنده و متشتّت شد كه ابزار بسيار بدى براى اقامه حكومت حق و عدالت بودند و از آغاز كتاب تاكنون در خطبه‌هاى مختلف نهج البلاغه ديديم كه امام عليه السّلام سخت از اين معنا ناراحت و گله‌مند است و از طرق مختلف براى درمان اين بيماريهاى اخلاقى آنان تلاش مى‌كند.