نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 4 صفحه : 567
اين سه وصف ارتباط نزديكى با يكديگر دارند؛ زيرا معرفت بالاى فرشتگان نسبت به
ذات پروردگار سبب خوف آنها مىشود، هم خوف از كوتاهى در انجام مسئوليّتها و هم
خوف ناشى از هيبت مقام و عظمت او. و مجموع اين دو صفت سبب مىشود كه نزديكترين
بندگان به خدا باشند.
در اينجا اين سؤال پيش مىآيد كه چگونه فرشتگان از تمام مخلوقات، آگاهتر و به
خداوند متعالى نزديكترند، در حالى كه ما مىدانيم انبياى الهى- مخصوصا پيغمبر
اسلام- و حتّى شايد گروهى صلحا، از فرشتگان برترند و سجده تمام فرشتگان بر آدم و
برترى آدم از نظر علم و دانش بر فرشتگان، دليل روشنى بر اين برترى است و در احاديث
آمده است كه گروهى از فرشتگان در خدمت انبيا، يا صلحا و مؤمنان هستند و حديث معروف
تركيب خلقت انسان از عقل و شهوت و خلقت فرشتگان از عقل بدون شهوت و اينكه اگر
انسان از عقل خويش پيروى كند و بر شهوت خود غالب گردد، از فرشتگان برتر است، دليل
ديگرى بر برترى گروهى از انسانها بر فرشتگان مىباشد. [1] در پاسخ اين سؤال مىتوان گفت: منظور اعلميّت
و اقربيّت نسبى است و به تعبير ديگر: عبارت بالا، شبيه حصر اضافى مىباشد و نيز
مىتوان گفت كه عبارت فوق يك حكم عام است كه استثنائاتى در مورد انبيا و اوليا به
خود گرفته است.
در قسمت صفات سلبيّه آنها كه اشاره به عدم وجود نواقصى در فرشتگان است كه در
آدميان وجود دارد، به چهار وصف اشاره مىفرمايد و مىگويد: «آنها هرگز در صلب
پدران قرار نداشته و رحم مادران آنان را در بر نگرفته و از آبى پست آفريده
نشدهاند، حوادث زمان و مرگ و ميرها آنها را از يكديگر جدا نساخته است». (لم يسكنوا الأصلاب، و لم يضمّنوا الأرحام، و لم يخلقوا «مِنْ ماءٍ مَهِينٍ»[2]، و لم يتشعّبهم [3]
[1] وسائل الشيعه، جلد 11، صفحه 164،
ابواب جهاد نفس، باب 9، حديث 2.
[2] «مهين» از مادّه «مهانت» به معناى
حقارت و پستى است و «ماء مهين» اشاره به آب منى است كه هم از نظر مقدار ناچيز است
و هم از نظر ارزش ظاهرى.
[3] «يتشعّبهم» از مادّه «تشعّب» به
معناى پراكندگى است و «شعبه» به معناى شاخه و فرعى است كه از اصل جدا شود.
نام کتاب : پيام امام امير المومنين(ع) نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 4 صفحه : 567