بديهى است پوستين وارونه نه گرماى چندانى دارد و نه شكل و شباهتى به لباس انسانها؛ بلكه، انسان را به صورت حيوانى در مى‌آورد و ذكر اين جمله بعد از ذكر مفاسد ديگر آن زمان ممكن است از قبيل ذكر عام بعد از خاص باشد؛ زيرا هنگامى كه اسلام وارونه شود، دروغ به جاى راستى، فسوق به جاى عفاف مى‌نشيند؛ همچنين ساير ارزش‌ها و ضد ارزش‌ها جا به جا مى‌شود.

نكته آثار سلطه فرومايگان!

آنچه را امام عليه السّلام در سه بخش از اين خطبه درباره حوادث آينده جامعه اسلامى به عنوان پيش بينى بيان فرموده، ترسيم بسيار دقيق و حساب شده‌اى از تمام حكومت‌هاى جبّار خودكامه در طول تاريخ است. هنگامى كه آنها پايه‌هاى خود را محكم مى‌كنند تمام نيكان و پاكان را از صحنه اجتماع كنار مى‌زنند و مديران و دستياران خود را از افراد بى‌بند و بار و بى‌ايمان و نوكر مآب كه به جاى «كلاه، سر مى‌آورند». بر مى‌گزينند. مؤمنان را تحت فشار قرار مى‌دهند و مردم را به جهل و نادانى و بى‌خبرى سوق مى‌دهند. دروغ همه جا را فرا مى‌گيرد و صدق و راستى برچيده مى‌شود. فرومايگان بر مقدّرات مردم مسلّط مى‌شوند و بسيارى از مردم به حكم «ألنّاس على دين ملوكهم» از آن حكّام و سلاطين درنده‌خو پيروى مى‌كنند.

نظام ارزش جامعه به كلّى دگرگون مى‌شود و فى المثل: بى عفّتى و ناپاكى مايه افتخار و پاكدامنى از اسباب سرافكندگى به حساب مى‌آيد.

اين گونه حكومت‌ها در محيطهاى مذهبى با مذهب نمى‌جنگند؛ بلكه سعى مى‌كنند مذهب را از درون تهى سازند و تعليمات آن تحريف كنند و به اين طريق از احساسات مذهبى مردم به نفع مقاصد شوم خود استفاده كنند. خرافات را در ميان‌