شرح و تفسير اى برتر از خيال و قياس و گمان و وهم!

امام عليه السّلام در اين فراز، براى تبيين هر چه بيشتر حقيقتى كه در فراز قبل، درباره نارسايى عقل انسانها از درك كنه صفات خدا آمده بود، تعبيرات عميق‌تر و گوياترى دارد و ضمن يك قضيّه شرطيّه- كه با چهار شرط معطوف به هم و دو جزاى شرط آمده است- اين حقيقت را كاملا برملا ساخته كه هر انسانى، هر قدر عميق فكر كند و از طريق عقل و شهود براى رسيدن به كنه صفات خدا تلاش نمايد، هرگز به جايى نمى‌رسد و نبايد هم برسد؛ چرا كه او ذاتى است فوق «ما لا يتناهى بما لا يتناهى؛ بى نهايت بالاتر از بى نهايت» و عقول انسانى از هر نظر متناهى و محدود است، مى‌فرمايد:

«او خداوند توانايى است كه اگر نيروى اوهام و انديشه ها براى درك گستره قدرتش به كار افتد، و افكار بلند مبرّاى از وسوسه‌ها براى فهم عميق غيب ملكوتش به جولان درآيد، و قلب‌هاى مملوّ از عشق به او براى پى بردن به كيفيّات صفاتش به كوشش پردازد و عقل‌هاى پر توان، با دقّت و باريك بينى هر چه بيشتر براى درك ذات پاكش- در آنجايى كه توصيفات بشرى به آن نمى‌رسد- گام بردارد، دست ردّ بر سينه همه آنها مى‌گذارد، و همه را به عقب مى‌راند، در حالى كه در تاريكى‌هاى غيب براى خلاص خويش به خداوند سبحان پناه مى‌برند؛ (و از گرفتار شدن در دام شرك و تشبيه بيمناكند). (هو القادر الّذي إذا ارتمت‌ [1] الأوهام، لتدرك منقطع‌ [2] قدرته. و حاول الفكر المبرّأ من خطرات الوساوس أن يقع عليه في عميقات غيوب ملكوته، و

[1] «ارتمت» از مادّه (رمى» (بر وزن نهى) به معناى تير انداختن است و از آنجايى كه تيرها با سرعت حركت مى‌كنند جمله «إرتمت» در اينجا اشاره به سرعت حركت انديشه است.

[2] «منقطع» به معناى جايى است كه چيزى قطع مى‌شود و چون معمولا در پايان، قطع صورت مى‌گيرد، «منقطع» به معناى منتها و پايان چيزى آمده است.