وعده‌هاى فريبنده‌اى به مردم مى‌دهند و براى جلب آرا به هر كار خلافى دست مى‌زنند، امام عليه السّلام اهداف واقعى خود را كاملا روشن ساخت و از مسائلى كه در ذائقه بسيارى تلخ بود، خبر داد و براى اينكه كمترين شائبه اغفال در كار نباشد، مردم را از طوفان‌هاى آينده آگاه نمود؛ اين كارى است كه در برنامه هيچ يك از زمامداران دنياى مادّى در طول تاريخ، سابقه نداشته است.

نكته‌ها

1- چرا فرمود دست از من برداريد؟

شارحان «نهج البلاغه» و ديگر انديشمندان اسلام درباره اين كلام امير مؤمنان سخنان بسيارى گفته‌اند؛ گروهى آن را دليل بر عدم وجود نصّ بر مسئله امامت و ولايت پنداشته‌اند و گروهى در مقابل به دفاع برخاسته‌اند و جمعى از- به اصطلاح- روشنفكران عصر ما، آن را دليل بر اصالت رأى مردم در حكومت گرفته‌اند و همچنين ...

ولى براى اينكه در اينجا بيراهه نرويم بهتر است قبل از قضاوت درباره متن خطبه، به شرايط زمانى و مكانى و ساير مقدّماتى كه فضاى اصلى خطبه را تشكيل مى‌دهد، توجّه كنيم. از جمله:

الف) اين سخن در زمانى از امام صادر شد كه «عثمان» بر اثر حيف و ميل در بيت المال و مسلّط ساختن بنى اميّه بر جان و مال مردم و بروز اغتشاش در مناطق مختلف، به قتل رسيده بود و مردم براى بيعت، به سوى امام هجوم آورده بودند.

مردمى كه سران آنها به امتيازات بى‌دليل زمان عثمان خو گرفته بودند، انتظار داشتند امام هم بيت المال مسلمين را مطابق ميل آنها تقسيم كند و سياستمدارانشان انتظار داشتند كه در برابر بيعت با امير مؤمنان عليه السّلام، پست‌هاى مهمّ‌