جالبى است كه نشان مى‌دهد چنان نيست كه درون كوه‌ها پر باشد، بلكه قسمت‌هاى خالى در آن فراوان است كه گاه به صورت غارهاى نمايان در مى‌آيد و گاه غارهاى بزرگ و مخفى و به هر حال، منابع ذخيره آب‌ها است.

و از آنجا كه چين خوردگى‌هاى زمين و كوه‌ها به صورت پراكنده است، به طور طبيعى آب چشمه‌ها در دشت‌ها و بيابان‌هاى مختلف و دامنه كوه‌ها تقسيم مى‌شود و همه آنها از آب بهره‌مند مى‌گردند.

سپس به آرامش زمين و تعديل حركات آن به وسيله كوه‌ها اشاره كرده، مى‌فرمايد: «حركات زمين را با صخره‌هاى عظيم و قلّه‌هاى بلند و محكم كوهها تعديل نمود». (و عدّل حركاتها بالرّاسيات‌ [1] من جلاميدها، [2] و ذوات الشّناخيب‌ [3] الشّمّ‌ [4] من صياخيدها [5]).

و بدين ترتيب حركات زمين به جهت نفوذ كوهها در سطح آن و فرو رفتن ريشه‌هاى آن در اعماق زمين و سوار شدن آنها بر گردن دشت‌ها و عمق زمين از لرزش باز ايستاد. (فسكنت من الميدان‌ [6] لرسوب الجبال في قطع أديمها [7]، و تغلغلها [8] متسرّبة [9] في جوبات‌ [10] خياشيمها [11]، و ركوبها أعناق سهول الأرضين و جراثيمها [12]).

[1] «راسيات» جمع «راسيه» به معناى سنگين و استوار است.

[2] «جلاميد» جمع «جلمود» (بر وزن خشنود) به معناى تخته سنگ است.

[3] «شناخيب» جمع «شنخوب» (بر وزن خشنود) به معناى قلّه كوه است.

[4] «شمّ» جمع «اشمّ» به معناى بلند و مرتفع است و به معناى بلند مقام و بلند مرتبه نيز آمده است.

[5] «صياخيد» جمع «صيخود» (بر وزن محمود) به معناى سنگ سخت است.

[6] «ميدان» به معناى حركت و لرزش است.

[7] «أديم» در اصل به معناى پوست دبّاغى شده است؛ سپس به سطح زمين نيز اطلاق شده است.

[8] «تغلغل» به معناى بسيار فرو رفتن است.

[9] «متسرّبه» از مادّه «تسرّب» به معناى داخل شدن مخفيانه است.

[10] «جوبات» جمع «جوبه» (بر وزن توبه) به معناى حفره است.

[11] «خياشيم» جمع «خيشوم» (بر وزن زيتون) به معناى قسمت بالاى سوراخ بينى است كه متّصل به سر مى‌باشد.

[12] «جراثيم» جمع «جرثومه» به معناى اصل و ريشه و طبقات پايين زمين است و امروزه اين واژه بر ميكروب نيز اطلاق مى‌شود كه اصل و اساس بيمارى است.