آنچه امام عليه السّلام در اين بخش از خطبه بيان فرموده، همان است كه از طريق علوم طبيعى ثابت شده است؛ زيرا ريشه‌هاى كوهها در زمين فرو رفته و در بسيارى از مناطق زمين، از زير به هم پيوسته‌اند و همچون شبكه‌اى اطراف زمين را گرفته و در برابر فشار درونى زمين كه از موادّ مذاب آن برمى‌خيزد، مقاومت مى‌كند و جلوى بسيارى از زلزله‌ها را مى‌گيرد.

اين همان چيزى است كه در قرآن مجيد بارها به آن اشاره شده و گاه كوهها را به منزله ميخهاى زمين شمرده‌ «وَ الْجِبالَ أَوْتاداً» [1] و گاه مى‌فرمايد: «در زمين كوههايى افكنديم تا جلو حركات ناموزون آن را بگيرد». «وَ أَلْقى‌ فِي الْأَرْضِ رَواسِيَ أَنْ تَمِيدَ بِكُمْ». [2] البتّه كوهها فوايد فراوان ديگرى نيز دارد؛ از جمله ذخيره آبهاست كه گاه در درون آنها به صورت چشمه‌ها خارج مى‌شود و گاه در بيرون به صورت ذخيره‌هاى فراوان برف است كه تدريجا آب شده و نهرها را تشكيل مى‌دهد و فوائد بسيار ديگرى كه در جلد اوّل، در شرح خطبه اوّل، صفحه 79 به آن اشاره كرده‌ايم.

سپس به امور مهمّ ديگرى براى آماده كردن زمين جهت زندگى انسانها اشاره كرده، چنين مى‌فرمايد: «خداوند ميان زمين و جوّ فاصله افكند، و نسيم هوا را براى ساكنان زمين آماده ساخت و تمام نيازمنديها و وسايل زندگى را براى اهل آن فراهم نمود». (و فسح بين الجوّ و بينها، و أعدّ الهواء متنسّما [3] لساكنها، و أخرج إليها أهلها على تمام مرافقها [4]).

[1] سوره نبأ، آيه 7.

[2] سوره نحل، آيه 15.

[3] «متنسّم» از ريشه «نسيم» گرفته شده كه به معناى وزش ملايم باد است؛ بنابر اين، «متنسّم» (به صيغه اسم مفعول) به معناى هوايى است كه شايسته تنفّس است.

[4] «مرافق» جمع «مرفق» (بر وزن مكتب) به معناى تمام چيزهايى است كه مورد نياز است و انسان از آنها استفاده مى‌كند؛ «مرافق» جمع «مرفق» (بر وزن محنت) نيز آمده است كه به معناى آرنج است و در خطبه بالا به همان معناى اوّل است.