آنچه را پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله در زمان خود براى مردم عصر جاهليّت بيان فرمود، من همه را براى شما بازگو كردم و چيزى را فروگذار ننمودم. سپس مى‌فرمايد: چشم و گوش و دل شما ناتوان‌تر از چشم و گوش و قلب مردم عصر جاهلى كه پيغمبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله در آن قيام نمود، نيست، شما نيز همان درك و فهم و شعور و چشم و گوش را داريد (بلكه از جهتى از آنها فراتريد! چرا كه به خاطر ظهور اسلام زمينه‌هاى مثبت در شما آماده‌تر است، امّا با اين حال چرا دست از اعمال نادرست خود بر نمى‌داريد و چرا از طريق گمراهى به شاهراه هدايت باز نمى‌گرديد و چرا از خواب غفلت بيدار نمى‌شويد).

در پايان خطبه به آنها هشدار مى‌دهد كه: «به يقين بلا بر شما نازل شد، بلايى كه مهارش رها گرديده و تنگ آن سست است (و قابل كنترل نيست).» (و لقد نزلت بكم البليّة جائلا [1] خطامها [2]، رخوا بطانها [3]).

بسيارى از «شارحان نهج‌البلاغه» معتقدند كه اين بليّه اشاره به حكومت «بنى اميّه» است كه به صورت بلاى عظيم هشدار دهنده بر مسلمانان آن زمان، فرود آمد، بلايى كه بسيارى از جانها و اموال و نواميس مردم را در كام خود فرو برد و نابود كرد.

جالب اينكه امام عليه السّلام اين بلاى ويرانگر و سركش را به شتر چموشى تشبيه مى‌كند كه مهارش سست است (يا به كلّى رها شده و روى زمين افتاده) و يا آنكه شخصى كه بر آن سوار است بر اثر وحشت، يا عامل ديگر، زمامش را سست كرده، همچنين بندى كه زير شكم اين شتر براى نگهدارى جهاز (چيزى شبيه زين يا پالان) بسته مى‌شود، چنان سست شده كه قادر به نگهدارى آن نيست. بنابراين، آن‌

[1] «جائل» از مادّه «جولان» در اصل به معناى زائل شدن چيزى از مكانش مى‌باشد، لذا هنگامى كه مهار حيوان را رها كنند كه به هر سو گردش كند، اين تعبير درباره آن به كار مى‌رود.

[2] «خطام» به معناى مهار و افسار مى‌باشد كه گاه از چرم يا از پشم و ليف خرما يافته شده.

[3] «بطان» از مادّه «بطن» به معناى شكم است. اين واژه را در مورد شتر به كار مى‌برند و به معناى آن نوار محكمى است كه از زير شكم حيوان عبور كرده و به دو طرف جهاز (پالان) بسته شده، تا واژگون نگردد.