لا تعرفون، فإنّ أكثر الحقّ فيما تنكرون).

اشاره به اينكه، معلومات انسانها بسيار محدود است و حقايق جهان، بسيار گسترده است، با چنين حالتى عقل مى‌گويد: «هر چيزى را كه انسان نمى‌داند نبايد انكار كند»، مثلا اگر از زنده بودن «اولياء اللّه» اطّلاعى ندارد، نبايد لب به انكار بگشايد. چرا كه اين موضوع، تنها چيزى نيست كه بسيارى از انسانها از آن بى‌خبرند، هزاران هزار، و ميليونها ميليون از واقعيّت‌ها، در خارج تحقّق دارد، در حالى كه ما آن را درك نمى‌كنيم و به گفته بعضى از دانشمندان: «واقعيّت‌هاى جهان هستى به منزله كتاب قطورى است كه اگر تمام علوم انسانها را از اوّلين تا آخرين، جمع كنند، يك صفحه آن را تشكيل نمى‌دهد!».

سپس در ادامه اين سخن، پرده از روى حقيقتى برمى‌دارد كه ناگوار و دلخراش و در عين حال آموزنده و بسيار پرمعنا است، مى‌فرمايد: «كسى را كه دليلى بر ضدّ او نداريد، معذور داريد و آن كس منم!» (و اعذروا من لا حجّة لكم عليه- و هو أنا)-.

اشاره به اينكه من تمام وظايفى را كه بر عهده داشتم، درباره شما انجام دادم، كمترين كوتاهى نكردم و به تمام مسئوليّت‌هايم در برابر خداوند و بندگانش قيام نمودم، بنابراين، جاى هيچ ايرادى بر من نيست و هر كس سخنى بگويد يا در اشتباه است، يا از روى غرض سخن مى‌گويد.

مفهوم اين سخن اين نيست كه در برابر من اظهار نظر و خيرخواهى نكنيد و اگر در مشورتها نكته‌اى به خاطرتان رسيد، نگوييد، بلكه مفهومش اين است كه جايى براى اعتراض نداريد، همان گونه كه در يكى از سخنانش به «ابن عبّاس» فرمود:

«لك أن تشير علىّ، و أرى، فإن عصيتك فأطعني‌

، تو مى‌توانى نظر خود را براى من بازگويى و من پيرامون آن مى‌انديشم، امّا اگر بر خلاف نظر تو اقدام كردم، بايد اطاعت من كنى». [1] سپس به شرح خدمات خود درباره امّت پرداخته و در ضمن هفت جمله اين‌

[1] كلمات قصار نهج البلاغه، جمله 321.