4- فرود آمدن كتاب و سنّت از مقام رهبرى و قرار گرفتن در مقام يك پيرو.

5- تطبيق قوانين آسمانى برخواسته‌هاى انحرافى محيطهاى آلوده.

6- تنزّل مفاهيم نامحدود و جاودانى كلمات وحى و تبديل آنها به افكار محدود و نارساى انسان‌ها.

7- فراهم نمودن دستاويزهاى زياد براى افراد گمراه و گمراه كننده.

بديهى است تفسير آيات و روايات به عقل، ارتباطى با تفسير به رأى ندارد.

«تفسير به عقل» آن است كه: «از قرائن قطعيّه عقليّه براى فهم معناى آيات و روايات استفاده شود» مثلا آنجا كه مى‌فرمايد: «يَدُ اللَّهِ فَوْقَ أَيْدِيهِمْ» [1] قراين قطعيّه عقليّه مى‌گويد «يد» در اينجا كنايه از قدرت است، نه به معناى دستى همچون دست انسان، كه جسم است و از گوشت و پوست و استخوان تركيب يافته است.

«تفسير به رأى» آن است كه: «از قرائن ظنيّه يا وهميّه و خياليّه، يا حتّى بدون قرينه، آيات و روايات را به ميل خود معنا كند و بر خواسته‌هاى دل خويش تطبيق نمايد.» به هر حال، اين كار يا از جهل و نادانى سرچشمه مى‌گيرد و يا از شيطنت‌ها و هوا و هوس‌ها! از آنچه گفتيم روشن مى‌شود، آنهايى كه براى توجيه گمراهى خويش، «تفسير به رأى» را يك امر ضرورى مى‌دانند، حتّى در تفسير معناى «تفسير به رأى» گرفتار «تفسير به رأى» شده‌اند! و «تفسير به رأى» را به «رأى» خود تفسير كرده‌اند! يعنى با اين جمله كه: «هر كس مفاهيم كتاب و سنّت را بر اساس تئورى‌ها و پيش داورى‌هاى خود معنا مى‌كند»، خواسته‌اند راه را براى تفسيرهاى دل خواه از كتاب و سنّت، هموار كنند.

[1] سوره فتح، آيه 10.