درست بر خلاف عالم مخلصى كه اوصاف او در فراز قبل از اين خطبه آمده بود، كه تمام وجودش تسليم قرآن بود و زمام اختيار خود را به آن سپرده و در سايه آن حركت مى‌كرد، خواست او خواست قرآن و اراده او تابع آيات حق بود. در واقع براى شناخت عالمان مخلص، از عالم‌نماهاى حيله‌گر و فريب‌كار، نشانه‌اى بهتر از اين نيست. آن كس كه «قرآن را پيشواى خود قرار داده» در صف «علماى مخلص» است و آن كس كه «خود را پيشواى قرآن قرار مى‌دهد» و سعى دارد با «تفسير به رأى» و توجيهات باطل، قرآن را برخواسته‌هاى دل خويش تطبيق دهد، «عالم نمايى» است خطرناك و فريبكار.

در حديث معروف پيامبر صلّى اللّه عليه و آله مى‌خوانيم:

«من فسّر القرآن برأيه فليتبوّء مقعده من النّار

، كسى كه قرآن را مطابق ميل خود تفسير كند، جايگايش را از آتش برگزيند» [1].

در حديث ديگرى آمده است كه پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله از خداوند متعال چنين نقل مى‌كند:

«ما آمن بي من فسّر برأيه كلامي‌

، كسى كه قرآن را مطابق ميل خود تفسير كند، به من ايمان نياورده است» [2].

دليل آن هم روشن است، كسى كه عقيده به خدا دارد، مى‌داند حق همان است كه خدا بيان كرده و اگر او خلاف آن را حق مى‌داند، در خطا و اشتباه است.

در حديث ديگرى از امام صادق عليه السّلام آمده است:

«من فسّر برأيه آية من كتاب اللّه فقد كفر

، كسى كه يك آيه از قرآن را به ميل خود تفسير كند، كافر شده است» [3].

در پنجمين وصف مى‌فرمايد: «او مردم را در برابر گناهان بزرگ، ايمنى مى‌بخشد و جرايم سنگين را در نظرها سبك جلوه مى‌دهد» (يؤمن النّاس من العظائم و يهوّن كبير الجرائم).

به اين وسيله افراد گنه‌كار و بى‌بند و بار را- كه گاهى اكثريّت جوامع را تشكيل‌

[1] عوالى اللئالى، جلد 4، صفحه 104.

[2] بحارالانوار، جلد 89، صفحه 107، حديث 1.

[3] تفسير برهان، جلد 1، صفحه 19.